Το κράτος πρόνοιας ήταν ένα διάλειμμα:

Ελλάδα / Τουρκία / Κύπρος | Λαϊκοί Αγώνες | Γνώμη / Ανάλυση Tuesday February 02, 2010 18:09 by Φάμπρικα Υφανέτ

Το κράτος ασφάλειας γίνεται ο κανόνας

Οι απεργίες, οι περιβαλλοντικοί και τοπικοί αγώνες που ξεπηδούν εδώ και εκεί με αντιιεραρχικές διαδικασίες, οι κοινότητες αγώνα που ξεπηδούν σε κάθε πτυχή του κοινωνικού, οι επιθέσεις και οι δράσεις ενός πολυμορφικού κινήματος, η πολύτροπη άρνηση αυτού του κόσμου και πολύ περισσότερο οι εμφυλιοπολεμικού τύπου εξεγέρσεις που έχουν μέσα τους τις συνδέσεις όλων των επιμέρους αγώνων, είναι η ενεργός απορρύθμιση αυτού του γερασμένου κόσμου.

Βρισκόμαστε μέσα στο βάθεμα της κρίσης. Καθημερινά σε εφημερίδες, κανάλια και διαδίκτυο κατακλυζόμαστε από την προπαγάνδα του κράτους και των αφεντικών. Αναλυτές, επιστήμονες, δημοσιογράφοι και διάφοροι αποψάκιδες μας κρατάνε ενήμερους για την οικονομική κατάσταση της χώρας αλλά και διεθνώς, μας τρομοκρατούν ότι τα πράματα δεν πάνε καλά, εξετάζοντας το θέμα από οικονομική σκοπιά. Κανείς όμως δεν μας λέει ότι το θέμα είναι πολιτικό, ότι έτσι είναι ο καπιταλισμός, ότι είναι μια κρίση όχι μόνο οικονομική αλλά και κρίση οράματος και νοήματος. Ένα θέμα ταξικό. Γιατί εκτός από την ενδοκαπιταλιστική σύγκρουση μεταξύ των αφεντικών, είναι και ένας ταξικός πόλεμος και την κρίση θα την υποστούν οι από τα κάτω αν δεν αρχίσουν να επιτίθενται.

Ανακοινώσεις δημοσιεύονται συνεχώς ότι η κατάσταση για την ελληνική επικράτεια είναι δύσκολη, θα μπει στο ΔΝΤ, θα βγει από την ευρωζώνη. Από την άλλη η ανεργία όλο και αυξάνεται, οι μισθοί συμπιέζονται, οι κρατικές παροχές λιγοστεύουν, τα ασφαλιστικά ταμεία αδειάζουν. Το μοντέλο κράτους πρόνοιας, που προέκυψε ως απάντηση του συμπλέγματος κράτους-αφεντικών στους αγώνες των από τα κάτω για επανάσταση στις αρχές του 20ο αιώνα, πνέει τα λοίσθια. Αποτέλεσε ένα σύντομο διάλειμμα, αλλά ο καπιταλιστικός σχηματισμός θα επανέλθει στο αρχικό του μοντέλο. Το κράτος ασφάλειας είναι ο κανόνας.

Έτσι, άλλωστε υπήρξε και η ιδέα της δημιουργίας του έθνους κράτους από την αρχή του. Αυτή ήταν η πρώτη μορφή που πήρε και στις αρχές του 18ου από τις πρώτες θεωρίες του κράτους: «Το κράτος πρέπει να φυλάσσει τους πολίτες του από αυτούς που δε θέλουν να οργανώσουν την κοινωνική ζωή». Η κρατική οργάνωση προϋποθέτει την εκχώρηση της ατομικής ελευθερίας μέσω ενός αμοιβαίου συμβολαίου, όλων προς όλους, χάριν της ασφάλειας που του εγγυάται η πολιτική κοινότητα. Μ’ αυτόν τον τρόπο της αμοιβαίας εκχώρησης και μεταβίβασης εξουσιών προκύπτει ο ανώτατος άρχων. Το έθνος-κράτος ως διαστρέβλωση της πολιτικής κοινότητας. Έτσι το συμβόλαιο καταλήγει σε μία κοινότητα κυρίαρχου-υπηκόου.

Υπ' αυτή την έννοια το σημερινό κράτος δεν κάνει κάτι τελείως καινούριο, παρά επανέρχεται με μία ιδιάζουσα έννοια, στην πρώτη του μορφή και επανεμφανίζεται πλέον σαν κράτος ασφάλειας. Ή καλύτερα αφήνει να διαφανεί ο αρχικός του χαρακτήρας μετουσιώνοντας όμως πλέον την κληρονομιά του κράτους πρόνοιας. Το δήθεν καλό κράτος, που προσφέρει δωρεάν περίθαλψη, που είναι κοντά στα χαμηλά και περιθωριοποιημένα κοινωνικά στρώματα (που παράγει ο καπιταλιστικός του κόσμος), το κράτος που ανέλαβε να “πληρώσει” την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, θα δώσει τη θέση του στο κράτος που θα προσφέρει στους πολίτες του πλέον, όχι όλα τα υπόλοιπα, αλλά ασφάλεια...

Όλη αυτή η πορεία, δεν είναι παρά ένα από τα επίπεδα της ατέρμονης κίνησης του καπιταλισμού προς την οικονομική και θεσμική του ολοκλήρωση. Μία προσπάθεια για θωράκιση. Η ύπαρξή του καπιταλισμού, είναι σύμφυτη με την προσπάθειά του για απεριόριστη επέκταση. Μετά την εποχή της απεριόριστης (χωρικής) επέκτασής του (εποχή ιμπεριαλισμών), ο καπιταλισμός συνέχισε να επεκτείνεται, πλέον όμως σε βάθος. Σε ένταση. Στο μοριακό της επίπεδο αυτή η κίνηση, αντανακλάται ως η προσπάθεια κατασκευής της ολοκλήρωσης μίας υποταγμένης συνείδησης. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια το δόγμα ασφάλειας ήρθε να «βαθύνει» τον καπιταλισμό και να προσδέσει τον πληθυσμό στο κρατικό άρμα. Ο φόβος για ένα επικίνδυνο «άλλο», που θα προσπαθήσει να συσπειρώσει απέναντι σε έναν εχθρό/ τρομοκράτη τους υπηκόους, προσπαθεί να διαχυθεί.

Στόχος λοιπόν, των από τα πάνω είναι να εμπεδωθεί το δόγμα της ασφάλειας και κάνουν ότι μπορούν για να το πετύχουν σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» το 2001 προσέφερε ένα άψογο ηθικό άλλοθι και ευνόησε τη συγκέντρωση ενός εντυπωσιακού νομικού οπλοστασίου που στόχο έχει την υλοποίηση ενός σχεδίου για ένα «καθολικό» κοινωνικό έλεγχο. Οι από τα πάνω προνόησαν για τον εχθρό τους, είτε τις τρίτες χώρες είτε τον εσωτερικό εχθρό στο κέντρο των δυτικών μητροπόλεων(κινήματα, μετανάστες, ανεξέλεγκτες περιοχές γκέτο). Βλέποντας να έρχεται μια απορύθμιση σε μεγάλη κλίμακα στο μέλλον. Δεν είναι τυχαίο (λέμε εμείς) ότι αυτό εκδηλώθηκε πριν την κρίση και ενώ όλα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Οι δυτικές κοινωνίες είχαν τότε κάτι να υπερασπιστούν και ήταν αυτό που ονομάζεται διεκδικήσεις, οι οποίες σταδιακά εξέλειψαν με την εγκαθίδρυση του νέο-φιλελευθερισμού.

Παρόλα αυτά, η τελευταία οικονομική κρίση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δημιούργησε κραδασμούς στη συνοχή του δόγματος ασφάλειας και μεγάλωσε τις ήδη υπάρχουσες ρωγμές του κοινωνικού συμβολαίου. «Θα υπάρχει λιγότερη προσωπική ζωή, λιγότερος ιδιωτικός χώρος, αλλά μεγαλύτερη ασφάλεια», μας έλεγαν. Ποιόν όμως ενδιαφέρει η ασφάλεια, πέρα από τα αφεντικά και τους υπερασπιστές της καπιταλιστικής καθεστηκυίας τάξης; Ο καπιταλιστικός κόσμος όμως, δε μπορεί, αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει, παρά να συνεχίζει μία απεγνωσμένη προσπάθεια εμπέδωσης της κυριαρχίας του. Δε μπορεί παρά να προσπαθεί πάντα να διώχνει όλο και παραπέρα τις κρίσεις του, που ποτέ δεν μπορεί να ξεπεράσει. Έτσι το δόγμα ασφάλειας πρέπει να ιδωθεί ως μία ακόμα αδυναμία του, αφού όπως μαρτυρεί και η πραγματικότητα ο κοινωνικό-ταξικός πόλεμος δε σταματά ποτέ. Μαίνεται.

Έτσι μέσα σε αυτό το πολεμικό περιβάλλον, έχει ξεκινήσει μια ευρεία στρατιωτικοποίηση στο κέντρο των δυτικών μητροπόλεων. Τα εθνικά σύνορα περνάνε πλέον μέσα από τις πόλεις. Γίνονται κόμβοι ελέγχου των κυκλοφοριακών ροών, των απρόβλεπτων συμπεριφορών σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, της ενιαίας πλέον αλυσίδας, παραγωγής και κατανάλωσης. Και αν μιλάμε για εδώ, το βλέπουμε καθημερινά με ΟΠΚΕ, πεζές περιπολίες, κάμερες, security, frontex (υπηρεσία φύλαξης ευρωπαϊκών συνόρων). Μία εκστρατεία με όλα τα μέσα, τεχνολογικά (κάμερες παρακολούθησης, ECHELON ) και θεσμικά (τρομονόμος, κουκουλονόμος, τράπεζες DNA, βιομετρικά δεδομένα κλπ) και με οργανωμένες ελεγχόμενες ζώνες σε αεροδρόμια, σταθμούς μετρό, στα εμπορικά-οικονομικά κέντρα των πόλεων. Σε όλο αυτό το πανηγύρι ένας κλάδος της οικονομίας, άνοιξε μία μεγάλη και πολλά υποσχόμενη ως προς την κερδοφορία της, μπίζνα. Η βιομηχανία της ασφάλειας, που έκανε χρυσές δουλειές. Ας θυμηθούμε τις συμπράξεις έργου του ελληνικού δημοσίου επί εποχή Σημίτη με εταιρίες security για τη φύλαξη δημοσίων κτιρίων, υπηρεσιών, νοσοκομείων και πανεπιστημίων. Ή ακόμα και μεγάλες εταιρίες φύλαξης σε Ευρώπη και ΗΠΑ που έχουν δικές τους ιδιωτικές φυλακές και ιδιωτικούς-μισθοφορικούς στρατούς. Και όλα αυτά στα πλαίσια μίας παγκόσμιας κατάστασης που δείχνει τα σώματα ασφαλείας, ιδιωτικά και μη, να διεκδικούν όλο και μεγαλύτερο/ κομβικότερο ρόλο στην παραγωγική αλυσίδα.

Εκκινούμενες από την ίδια λογική, αλλά προωθώντας την πολύ παραπέρα, ορισμένες κυβερνήσεις αξιοποιώντας την αντιτρομοκρατική παράνοια που οι ίδιες δημιούργησαν, σχημάτισαν ταξιαρχίες από απλούς πολίτες σε ρόλο εθελοντή πληροφοριοδότη, οι οποίοι δίνουν αναφορά για όλα όσα ακούν και βλέπουν. Και εδώ είναι που έγκειται μια από τις διαστροφές της σύγχρονης κοινωνίας ελέγχου: επιθυμεί να μετατρέψει τους πολίτες σε κατασκόπους και ταυτόχρονα σε αντικείμενα κατασκοπίας. Ο καθένας πρέπει να παρακολουθεί τους άλλους, ενώ παράλληλα παρακολουθείται και αυτός. Τελικά, μέσα σε ένα πλαίσιο αστικής δημοκρατίας, στο οποίο κάθε άτομο πιστεύει ότι ζει τη μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία, επιχειρείται ο υπέρτατος στόχος των ολοκληρωτικών κοινωνιών για την σύμπλευση όλων των κοινωνικών δυνάμεων. Το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ το 2002, επί προεδρίας Τζορτζ Μπους, εγκαινίασε την «Operation Tips» (επιχείρηση εμπιστευτικές πληροφορίες) για να μετατρέψει σε πληροφοριοδότες περισσότερους από ένα εκατομμύριο εργαζόμενους. Επίσης, στην γειτονική Ιταλία πρόσφατα, με πρόσχημα την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, η κυβέρνησή Μπερλουσκόνι νομιμοποίησε ουσιαστικά ομάδες πολιτοφυλάκων, που θυμίζουν την περίοδο Μουσολίνι. Στη Ρώμη, η ειδική αυτή δύναμη αποκαλείται Εθνική Φρουρά, ενώ σε άλλες περιοχές έχει άλλο όνομα. Συνολικά τα μέλη του σώματος σε ολόκληρη τη χώρα υπολογίζεται ότι είναι 2.500. Η παραγωγή λοιπόν της ασφάλειας πλασάρεται ως άλλη μία αθώα κοινωνική υπηρεσία. Όμως στα πλαίσια της παραγωγικής διαδικασίας τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.

Ο έλεγχος και η επιτήρηση προσπαθούν να αυξήσουν την αποδοτικότητα, να εντείνουν την εκμετάλλευση των εργαζομένων. Τα παραδείγματα πολλά και διαφορετικά, από τις εσωτερικές κάμερες σε γραφεία και τηλεφωνικά κέντρα , μέχρι παρακολούθηση των e-mail, και τα gps σε βανάκια και μηχανάκια για τους εξωτερικούς εργαζόμενους. Ο εργαζόμενος πρέπει να πειθαρχεί ακόμα και όταν το αφεντικό δεν είναι μπροστά, να μη λουφάρει αλλά να είναι παραγωγικός. Να νιώθει το βλέμμα της επιτήρησης του αφεντικού του στο σβέρκο του και να πρέπει να κοντρολάρει τις κινήσεις του, μη μπορώντας να χαλαρώσει ούτε λεπτό. Από την (φορντική) αλυσίδα παραγωγής των εργοστασίων το μοντέλο αυτό μεταφέρθηκε στο λεγόμενο και ως μητροπολιτικό εργοστάσιο-κάτεργο, οι χρόνοι εργασίας συμπιέζονται, οι κινήσεις γίνονται μηχανικές και η τεχνολογία ελέγχου ανοίγει νέα πεδία όσων αφορά την αποδοτικότητα.

Παρόλα αυτά, η όποια προσπάθεια θωράκισης του καπιταλισμού, η όποια προσπάθεια εγκατάστασής του σε κάθε μορφή του κοινωνικού θα μένει πάντα ΑΝΟΛΟΚΛΗΡΩΤΗ. Τα πράματα είναι δυναμικά. Υπάρχουν αντικρουόμενες τάσεις και αυτό φαίνεται από τις κοινωνικές συγκρούσεις. Ο Δεκέμβρης του 2008 ήταν ένα τρανταχτό παράδειγμα για το πώς οι κοινωνικές δυναμικές διέρρηξαν το δόγμα ασφάλειας και αντεπιτέθηκαν στην κρατική βία. Αυτό φαίνεται και από τη στάση του υπουργού προστασίας του πολίτη που στις διακηρύξεις του ονομάζει τα αστυνομικά τμήματα-δημόσιες υπηρεσίες, μιλάει για αστυνόμους γειτονιάς, για υπηρεσία καταγγελιών της ΕΛΑΣ. Με τη λογική να μην πολώσουν το κλίμα σε μία «κοινωνία που βράζει», αλλά οι κινήσεις τους να είναι μετρημένες, δημιουργούν ομάδες «δέλτα», αναβαθμίζουν την αντιτρομοκρατική, περιφρουρούν τους ριζοσπαστικούς χώρους πριν το φετινό Δεκέμβρη και παίζουν παιχνίδια εντυπώσεων. Έτσι, φαίνεται το Ελληνικό κράτος ασφάλειας, να θέλει να επιβεβαιώσει τη διεθνή τάση και να λειτουργήσει και αυτό, με τη μορφή ενός άλλου κράτους πρόνοιας, του οποίου οι παροχές στους πολίτες του θα είναι η προστασία και η ασφάλεια. Όμως η τάση να θεωρείται ο μπάτσος, γουρούνι και δολοφόνος και το βρώμικο-βυθισμένο στα σκάνδαλα κράτος τίποτα παραπάνω από αυτό, υπάρχει ακόμα και μάλιστα με το παραπάνω. Η αμφισβήτηση της χρησιμότητας της ασφάλειας, η κατανόησή της σαν εργαλείο οχύρωσης της επίθεσης των αφεντικών, από διάφορα κοινωνικά κομμάτια, είναι πραγματικότητα.

Αυτό μαρτυρά και το γεγονός, ότι τουλάχιστον για την Ελλάδα μιλώντας, το αίτημα για ασφάλεια δεν μπορεί έτσι εύκολα να ολοκληρωθεί. Μία από τις αντανακλάσεις αυτού του γεγονότος, πέρα από το εξεγερτικό συμβάν του 08', είναι το ότι οι κάμερες στον ελλαδικό χώρο βρήκαν πολύ μεγάλη αντίσταση στην εγκατάστασή τους από τους ολυμπιακούς αγώνες του 2004 και μετά. Το συνεχές sabotage τους από ριζοσπαστικά υποκείμενα, που άφησε όρθιες περίπου τις μισές, άμβλυνε την ίδια την νομιμότητα σε σχέση με το ζήτημα, όμως αυτό προφανώς δε θα μπορούσε να συμβεί χωρίς την κοινωνική νομιμοποίηση, χωρίς τη γενικευμένη δυσαρέσκεια και κατάφαση στο sabotage των καμερών από την άλλη. Σε διάφορους αγώνες όπως το κλείσιμο των διοδίων στην εθνική οδό, ένα από τα πρώτα πράγματα που έγιναν ήταν να σπάσουν οι κάτοικοι τις κάμερες. Αλλά και η εύκολη σύνδεση με το ζήτημα, σε ποικίλους και διαφορετικούς αγώνες όπως μαρτυρά το φυσιολογικό και αποδεκτό από όλους σπάσιμό τους κατά τη διάρκεια πορειών κλπ, αποδεικνύει το ίδιο.

Στους χώρους παραδοσιακού εγκλεισμού, στις φυλακές, το παντοδύναμο κράτος, δέχεται πιέσεις από τους αγώνες των εγκλείστων. Όσο βαριά κι αν είναι τα πειθαρχικά, όση κι αν είναι η ποσότητα της βίας που δέχονται, οι φυλακισμένοι οργανώνονται και συνεχίζουν να εξεγείρονται(εξέγερση το 2007) συνεχίζουν να αγωνίζονται με απεργίες πείνας (συντονισμένη απεργία πείνας το 2008), συνεχίζουν να μην εμπεδώνουν τη συμπεριφορά του κανονικού προς αναμόρφωση κρατούμενου.

Η αδιαφορία για τις κάμερες και τον έλεγχο, στο “κάθε μέρα”, ενός πολύ μεγάλου κομματιού της κοινωνίας, που για να καλύψει τις ανάγκες του, απαλλοτριώνει supermarkets, οι αυτομειώσεις στα μέσα μεταφοράς κλπ, είναι η πραγματική απόδειξη ότι το κράτος ασφάλειας είναι διερρηγμένο.

Όσο και αν προσπαθούν, το κράτος τους αποσυντίθεται από το μικρόβιο της ανυπακοής, όπως μαρτυρούν τα εκατοντάδες πλέον αυτοοργανωμένα και αντιεξουσιαστικά εγχειρήματα, οι εκατοντάδες δομές ενός διαφορετικού κόσμου, δομές που θέλουν να ζήσουν τον κομμουνισμό στο εδώ και στο τώρα, να γίνουν το πρόπλασμα του καινούριου κόσμου. Και γίνονται. Οι απεργίες, οι περιβαλλοντικοί και τοπικοί αγώνες που ξεπηδούν εδώ και εκεί με αντιιεραρχικές διαδικασίες, οι κοινότητες αγώνα που ξεπηδούν σε κάθε πτυχή του κοινωνικού, οι επιθέσεις και οι δράσεις ενός πολυμορφικού κινήματος, η πολύτροπη άρνηση αυτού του κόσμου και πολύ περισσότερο οι εμφυλιοπολεμικού τύπου εξεγέρσεις που έχουν μέσα τους τις συνδέσεις όλων των επιμέρους αγώνων, είναι η ενεργός απορρύθμιση αυτού του γερασμένου κόσμου.

ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5/2 ΣΤΙΣ 18:00 ΚΑΜΑΡΑ