Benutzereinstellungen

Kommende Veranstaltungen

Διεθνή | Διάφορα

Keine kommenden Veranstaltungen veröffentlicht

Τι σώζεται από την καταστροφή των σημασιών;

category Διεθνή | Διάφορα | Γνώμη / Ανάλυση author Wednesday July 05, 2017 20:39author by Φώτης Τερζάκης Report this post to the editors

… Γιατί το εκπληκτικό που συμβαίνει τούτη τη στιγμή (τουλάχιστον μετά το 1991), είναι ότι αυτή η παραγωγή ηγεμονικής ιδεολογίας, με ό,τι κανονικά σήμαινε ο όρος, έχει στερέψει! Καμία απόπειρα έλλογης δικαιολόγησης των αποφάσεων που διακυβεύουν τον κόσμο μας δεν ηχεί πλέον πειστική, και οι ίδιοι οι κρατούντες μοιάζουν να έχουν παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια συγκάλυψης της ωμής, απερίφραστης και προκλητικά αυθαίρετης ισχύος: οτιδήποτε λέγεται από επίσημα χείλη έχει τον βαθμό λογικής συνέπειας του προλεχθέντος ανεκδότου, και από κανέναν δεν αναμένεται να παρθεί στα σοβαρά.
1507ad66ee8e1ab498897cc0d2078025.jpg

Τι σώζεται από την καταστροφή των σημασιών;

Ας μου επιτραπεί να ξεκινήσω αυτή τη φορά με ένα ανέκδοτο. Ένας τουρίστας περιφέρεται στην παλιά Πράγα, και βλέπει μια βιτρίνα με ρολόγια. Μπαίνει στο κατάστημα, και ρωτάει τον ηλικιωμένο Εβραίο που στέκεται πίσω από τον πάγκο:

– Μπορώ να δω ένα ρολόι χειρός;

– Δεν πουλάμε ρολόγια εδώ, κύριε.

– (Σαστισμένα) Και τί κάνετε δηλαδή;

– Περιτομές!

– Ναι, αλλά στη βιτρίνα…

– Και τι θέλατε να κρεμάσουμε στη βιτρίνα, κύριε;

Από εδώ πάμε εύκολα στη μαρξιστική έννοια της ιδεολογίας. Σε αντίθεση με την τρέχουσα περιγραφική χρήση τού όρου – την οποία, παρεμπιπτόντως, υιοθετούν και πολλοί mainstream κοινωνιολόγοι. Στη γλώσσα του Μαρξ ο όρος είχε την ιδιάζουσα έννοια της ψευδούς συνείδησης, κατά την εξής σημασία: αντεστραμμένη αντανάκλαση ενός συνόλου πραγματικών σχέσεων μέσα στη συνείδηση, έτσι ώστε να συγκαλύπτονται, και να δικαιολογούνται, υλικές σχέσεις ανισότητας και κυριαρχίας που είναι συστατικές της υπό αναπαράστασιν πραγματικότητας (π.χ. στον τίτλο του νεανικού χειρογράφου των Μαρξ και Ένγκελς, Η γερμανική ιδεολογία). Αυτό βεβαίως ορίζει και τον τρόπο εργασίας τής κριτικής σκέψης: πρέπει να ξεκινάει πάντα από την ιδεολογία, να φέρνει στο φως τις αντιφάσεις και τις συγκαλύψεις της, προκειμένου να φτάσει εν συνεχεία στο ίδιο το συγκεκαλυμμένο: τις πραγματικές σχέσεις κυριαρχίας.

Το καταλάβαινε προφανώς από τη δική του σκοπιά και με τους δικούς του εμπειρικούς όρους ο Μακιαβέλι, πάνω από τρεις αιώνες νωρίτερα, όταν συνιστούσε στον υποθετικό ηγεμόνα του τις «αναγκαίες αποκρύψεις» – εκείνες που θα εξασφαλίσουν τη συναίνεση εκ μέρους των υπηκόων που θέλει να κυβερνήσει·και πολύ νωρίτερα, όπως φαίνεται, ήταν καθαρό στον Πλάτωνα, ο οποίος προτείνει τολμηρά στους άρχοντες-φιλοσόφους της Πολιτείας του το γενναίον ψεύδος (να αποδίδεται δηλαδή σε μια υποτιθέμενη «φύση» των ανθρώπων εκείνο που είναι αποτέλεσμα του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας)…Όμως η μαρξιστική έννοια της ιδεολογίας περιέχει κάτι περισσότερο: δεν δηλώνει απλώς τα συνειδητά ψεύδη που μετέρχεται η εξουσία, τις εσκεμμένες παραπλανήσεις της με στόχο τη χειραγώγηση των μαζών, αλλά τα ψεύδη που κι οι ίδιοι οι εξουσιαστές λένε στον εαυτό τους, έτσι ώστε να πείθονται για τη «φυσικότητα» της θέσης και των προνομίων τους – προκειμένου να ποριστεί το ηθικό έρεισμα, σαν να λέμε, που τους καθιστά ικανούς να ανταπεξέλθουν στον ρόλο τους. Εξ ου και η επιστημολογική αξία της ιδεολογίας για τη μαρξική συλλογιστική: εμπεριέχει κρυμμένες μέσα της τις αληθινές κοινωνικές σχέσεις που ο κριτικός στοχαστής αναζητά, τις οποίες θα βρει αποκρυσταλλωμένες στην ίδια της τη δομή, «διαρρηγνύοντάς» την, για να το πούμε έτσι.

Αυτό σημαίνει ότι κάθε κοινωνικά εδραιωμένο σύστημα κυριαρχίας είναι υποχρεωμένο να παράγει μορφές λόγου και αξιών: η διασφάλιση και διαιώνισή του εξαρτώνται όχι πρωτίστως από μηχανισμούς αστυνομικής/στρατιωτικής βίας, που από μόνοι τους θα ήταν ένδειξη μάλλον αστάθειας και αδυναμίας, αλλά από τη δύναμή του να εκβιάζει συναινέσεις – από τον βαθμό στον οποίον οι κυριαρχούμενες τάξεις ή ομάδες, μπορούν να συμμεριστούν τις αξίες και τις σημασίες των κυρίαρχων (ό,τι ακριβώς ο Γκράμσι ονόμαζε ηγεμονία) και αυτό ισχύει εξίσου, βέβαια, για το νεωτερικό κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Οι διαφωτιστικές θεωρίες τού Φυσικού Δικαίου, ο Γερμανικός Ιδεαλισμός, ο ωφελιμισμός κι ο επιστημονικός θετικισμός υπήρξαν μερικές από τις μεταμορφώσεις της «κυρίαρχης ιδεολογίας» των αστικών-κεφαλαιοκρατικών τάξεων μέχρι τις ημέρες μας – μεταφραζόμενες όλες σε ένα σύνολο εκλαϊκευμένων ιδεών-αξιών που καθοδηγούσαν τη ζωή αναρίθμητων ανθρώπων στον κόσμο.

Μέχρι τις ημέρες μας… Γιατί το εκπληκτικό που συμβαίνει τούτη τη στιγμή (τουλάχιστον μετά το 1991), είναι ότι αυτή η παραγωγή ηγεμονικής ιδεολογίας, με ό,τι κανονικά σήμαινε ο όρος, έχει στερέψει! Καμία απόπειρα έλλογης δικαιολόγησης των αποφάσεων που διακυβεύουν τον κόσμο μας δεν ηχεί πλέον πειστική, και οι ίδιοι οι κρατούντες μοιάζουν να έχουν παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια συγκάλυψης της ωμής, απερίφραστης και προκλητικά αυθαίρετης ισχύος: οτιδήποτε λέγεται από επίσημα χείλη έχει τον βαθμό λογικής συνέπειας του προλεχθέντος ανεκδότου, και από κανέναν δεν αναμένεται να παρθεί στα σοβαρά. Η μεθοδευμένη καταστροφή των σημασιών έχει γίνει θεμελιώδες στρατήγημα των κυρίαρχων ελίτ, το μόνο που απομένει στο ρεπερτόριο εκείνων οι οποίοι γνωρίζουν ότι δεν μπορούν πια να βασιστούν σε τίποτε άλλο από τη σκέτη δύναμη καταναγκασμού που διαθέτουν. Και προτελευταία στιγμή σε αυτή την εξέλιξη, ήταν η προσπάθεια να θεωρητικοποιηθεί ένα πραξικόπημα κατά των σημασιών/αξιών ως τέτοιων υπό τη μορφή «φιλοσοφικής» χειρονομίας (ό,τι ονόμασαν με τον αμήχανο όρο μεταμοντέρνο).

Το παράδοξο που έχει προκύψει είναι ότι η πάλη των τάξεων (αν ο όρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα, και αν καταλαβαίνουμε σε τι ακριβώς ανταποκρίνεται) δεν αντιστοιχεί πλέον σε πάλη μεταξύ αντιτιθέμενων αξιών, όπως συνήθως συνέβαινε ως τώρα στην ιστορία. Μεταφράζεται μάλλον σε πάλη μεταξύ αξιών, εν γένει, και αξιακού μηδενισμού. Αν κάτι μπορεί να ονομαστεί ακόμα κυρίαρχη ιδεολογία, είναι ο μηδενισμός στην πιο απροκάλυπτη μορφή του (θα μπορούσα επίσης να το πω «το στρατήγημα Ντεριντά»: να χρησιμοποιούνται οι λέξεις ειρωνικά, ενάντια στο ίδιο τους το νόημα). Προφανώς, το ιδίωμα των αξιών εγείρει καχυποψία σε όλους τους κύκλους οργανωμένων συμφερόντων και αποθαρρύνεται, διότι υπάρχει πάντα η υπόνοια ότι οδηγεί σε αμφισβήτηση της επικρατούσας τάξης πραγμάτων. Και είναι σωστό. Η γλώσσα των αξιών οδηγεί κατ’ ανάγκη – περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, περισσότερο ή λιγότερο εσκεμμένα – στην προεικόνιση ενός δυνητικού μέλλοντος που (οφείλει να) είναι καλύτερο από το παρόν·και υπό τις επικρατούσες συνθήκες κάθε λυτρωτική απεικόνιση μέλλοντος οδηγεί αναπόδραστα τους ανθρώπους σε κάποια – περισσότερο ή λιγότερο επεξεργασμένη, με αυτό ή με άλλο όνομα – μορφή σοσιαλιστικής απόβλεψης.

Για όσους λοιπόν αυτή η απόβλεψη είναι συνειδητή, το καθήκον μιας κριτικής της ιδεολογίας σήμερα έχει πρωτίστως το νόημα μιας μετωπικής αντιπαράθεσης με τον αξιακό μηδενισμό (μία όψη του οποίου είναι η λατρεία τής τεχνικής αποτελεσματικότητας, το θετικοεπιστημονικό σκέπτεσθαι). Και αυτό σημαίνει, επίσης, ένα τιτάνιο έργο διάσωσης των σημασιών από τη μεθοδευμένη φθορά: επανασύνδεσης της γλώσσας των εννοιών με το στέρεο έδαφος των αναφερομένων τους, ανάληψη των εδραιωμένων ιστορικών τους σημασιών μέσα σε κάθε απόπειρα αναπροσδιορισμού τους, επεξεργασία των εξακολουθητικά ανεκπλήρωτων επιθυμιών και αναγκών μας σε όσο το δυνατόν έλλογη αξιακή μορφή, οικουμενικά υποστηρίξιμη… Διότι, όσοι μοχθούν αυτή τη στιγμή να ανατρέψουν τις κτηνώδεις παγκόσμιες ανισότητες που τους συντρίβουν, την τρομακτική υπεροπλία σε κάθε επίπεδο που διαθέτουν οι συνασπισμένοι εχθροί της ανθρωπότητας, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου να βρουν την αχίλλειο πτέρνα τους: και αυτή είναι προπαντός, πιστεύω, η αξιακή/νοηματική τους χρεοκοπία – η έσχατη αφασία τους.
(πρώτη δημοσίευση στο Δρόμο)

Verwandter Link: http://stratigos-anemos.blogspot.com.au/2017/06/blog-post_30.html
This page can be viewed in
English Italiano Deutsch

Διεθνή | Διάφορα | gr

Tue 19 Mar, 19:53

browse text browse image

logo_icl.jpg imageΑς μη γυρίσουμε πίσ&... 21:24 Mon 18 May by International Confederation of Labour 0 comments

Μόνο ο λαός σώζει το λαό. Εμείς οι ίδιοι θα σώσουμε τους εαυτούς μας. Τα κοινά και παγκόσμια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι πολλά και πολύπλοκα. Χρειαζόμαστε όλοι να είναι στο τραπέζι. Τώρα δεν κοιτάμε τον άλλο δρόμο. Αυτή τη φορά γίνε μαχητής.

no5.jpg imageΣκαντζόχοιρος #5 21:53 Wed 09 May by εκδ. Σκαντζόχοιρου 0 comments


Σε αυτόν τον δρόμο, αντιλαμβανόμαστε το Σκαντζόχοιρο σαν το δοχείο που αποτυπώνει μια περιπέτεια παραγωγής ιδεών, στον βηματισμό ενδιάμεσων —ποτέ τελικών— πορισμάτων μιας διαρκούς αναζήτησης, με στόχο την απελευθέρωση της ανθρώπινης πράξης και επιθυμίας. Γι’ αυτό και στην φωλιά του Σκαντζόχοιρου ψάχνουμε να ζεστάνουμε κείμενα, ποιήματα και δημιουργίες που πάνω τους θα φέρουν ακόμα τα αίματα και τις αγωνίες αυτών που τα έφτιαξαν• που πάνω τους θα αποτυπώνεται η αβέβαιη πάλη των δημιουργών τους με τις λέξεις, τις ιδέες, τα χρώματα, τις μορφές.

textΝέο αντικαπιταλισ ... 20:20 Fri 30 Apr by Dissenter 0 comments

Το DissentingVoices.org είναι ένα νέο site παρόμοιο με το Indymedia που δίνει ελευθερία λόγου στους κατοίκους της Ασίας. Στο νέο site με όνομα DissentingVoices.org οι κάτοικοι της Ασίας μπορούν να μιλήσουν ελεύθερα για τις συνθήκες εργασίας τους, τη γνώμη τους για το καπιταλισμό, και τις προτάσεις τους για τη προστασία του φυσικου περιβάλλοντος.

300_0___20_0_0_0_0_0_europesocial_3.jpg imageΟ αγώνας είναι όλα τ... 22:28 Mon 01 Jun by Αναρχικές κομμουνιστικές οργανώσεις 0 comments

Ευρωπαϊκές εκλογές: Ο αγώνας είναι όλα τα… λεφτά! - Κοινή Ανακοίνωση αναρχικών κομμουνιστικών οργανώσεων από την Ευρώπη. [English] [Deutsch] [Français] [Italiano] [Português]

textΜια Ευρώπη όλων και ... 19:22 Sat 20 Oct by Federacao Anarquista Comunista de Portugal - FACP 0 comments

Προκήρυξη της Αναρχικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας Πορτογαλίας (Federacao Anarquista Comunista de Portugal – FACP), που μοιράστηκε σε διαδήλωση στη Λισσαβόνα στις 18 Οκτώβρη 2007.

textΤεχνικά προβλήματ ... 14:50 Thu 27 Sep by Anarkismo Editorial Group 0 comments

Το Anarkismo βρέθηκε πρόσφατα κάτω από επίθεση μεγάλης ποσότητας spam.

imageΗ ανάγκη της μετάφρ&... Sep 18 by Alexander Berkman 0 comments

Κανένας έξυπνος ριζοσπάστης δεν μπορεί να αποτύχει να συνειδητοποιήσει την ανάγκη της ορθολογικής εκπαίδευσης των νέων. Η ανατροφή του παιδιού πρέπει να γίνει διαδικασία απελευθέρωσης με μεθόδους που δεν θα επιβάλλουν έτοιμες ιδέες, αλλά που θα πρέπει να βοηθούν στη φυσική του αυτοανάπτυξη. Ο σκοπός αυτής της εκπαίδευσης δεν είναι να επιβάλλει την προσαρμογή του παιδιού σε αποδεκτές έννοιες, αλλά να αφήσει ελεύθερο το παιχνίδι στην πρωτοτυπία, την πρωτοβουλία και την ατομικότητά του. Μόνο με την απελευθέρωση της εκπαίδευσης από τον καταναγκασμό και τον κάθε ειδους περιορισμό μπορούμε να δημιουργήσουμε το περιβάλλον για την εκδήλωση του αυθόρμητου ενδιαφέροντος και των εσωτερικών κινήτρων από την πλευρά του παιδιού.

imageΑναρχισμός και Επι&#... Aug 30 by Ερρίκο Μαλατέστα 0 comments

Όσο οι νόμοι της βαρύτητας ήταν άγνωστοι, ο άνθρωπος μπορεί να θεωρούσε πιθανό ότι γινόταν να πετάξει αν το ήθελε, αλλά παρέμενε στο έδαφος. Όταν η επιστήμη βρήκε τους τρόπους βάσει των οποίων μπορεί κάποιος να επιπλέει ή να κινείται στην ατμόσφαιρα, τότε ο άνθρωπος απέκτησε την ελευθερία να πετάει.
Συμπερασματικά, αυτό που πιστεύω είναι πως η ύπαρξη της θέλησης, ικανής να δημιουργήσει νέα αποτελέσματα ανεξάρτητα από τους μηχανιστικούς νόμους της φύσης, είναι μια αναγκαία προϋπόθεση για όσους πιστεύουν στην πιθανότητα της κοινωνικής αλλαγής.

imageΗ Δυστοπία ως εμπόρ&... Oct 27 by The Blast 0 comments

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε επ΄αφορμής της επικαιρότητας στην οποία γνωστό reality show δέχτηκε σφοδρή πολεμική στα social media λόγω αναπαραγωγής κουλτούρας βιασμού.

imageΙχνηλατώντας την ν&#... Apr 27 by Αναρχική Συλλογικότητα mⒶnifesto 0 comments

Ένα ελατήριο, για να καταφέρεις να το συμπιέσεις με ασφάλεια στο maximum χωρίς να κινδυνεύεις από απότομη θραύση, είναι σοφότερο να ακολουθείς σταδιακούς και επαναλαμβανόμενους κύκλους φόρτισης-αποφόρτισης, όπου κάθε αποφόρτιση θα είναι πολύ μικρότερης κλίμακας σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη φόρτιση. Η ελευθερία είναι ένα ελατήριο…

imageΈπαψε όντως ο κόσμο&... Apr 22 by μιγάδα 0 comments

Πρέπει να μιλάμε μεταξύ μας, να παίρνουμε δύναμη η μία από την άλλη, και κυρίως να διατηρούμε τις συλλογικές μας δυνατότητες για την κριτική κατανόηση του κόσμου μας. Όπως ακριβώς κάναμε και το προηγούμενο διάστημα, μόνο που τώρα κάτι τέτοιο γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό.

more >>

imageΑς μη γυρίσουμε πίσ&... May 18 0 comments

Μόνο ο λαός σώζει το λαό. Εμείς οι ίδιοι θα σώσουμε τους εαυτούς μας. Τα κοινά και παγκόσμια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι πολλά και πολύπλοκα. Χρειαζόμαστε όλοι να είναι στο τραπέζι. Τώρα δεν κοιτάμε τον άλλο δρόμο. Αυτή τη φορά γίνε μαχητής.

textΝέο αντικαπιταλισ ... Apr 30 0 comments

Το DissentingVoices.org είναι ένα νέο site παρόμοιο με το Indymedia που δίνει ελευθερία λόγου στους κατοίκους της Ασίας. Στο νέο site με όνομα DissentingVoices.org οι κάτοικοι της Ασίας μπορούν να μιλήσουν ελεύθερα για τις συνθήκες εργασίας τους, τη γνώμη τους για το καπιταλισμό, και τις προτάσεις τους για τη προστασία του φυσικου περιβάλλοντος.

imageΟ αγώνας είναι όλα τ... Jun 01 Anarkismo 0 comments

Ευρωπαϊκές εκλογές: Ο αγώνας είναι όλα τα… λεφτά! - Κοινή Ανακοίνωση αναρχικών κομμουνιστικών οργανώσεων από την Ευρώπη. [English] [Deutsch] [Français] [Italiano] [Português]

textΜια Ευρώπη όλων και ... Oct 20 FACP 0 comments

Προκήρυξη της Αναρχικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας Πορτογαλίας (Federacao Anarquista Comunista de Portugal – FACP), που μοιράστηκε σε διαδήλωση στη Λισσαβόνα στις 18 Οκτώβρη 2007.

textΤεχνικά προβλήματ ... Sep 27 Anarkismo 0 comments

Το Anarkismo βρέθηκε πρόσφατα κάτω από επίθεση μεγάλης ποσότητας spam.

more >>
© 2005-2024 Anarkismo.net. Unless otherwise stated by the author, all content is free for non-commercial reuse, reprint, and rebroadcast, on the net and elsewhere. Opinions are those of the contributors and are not necessarily endorsed by Anarkismo.net. [ Disclaimer | Privacy ]