Τι είναι ο Αναρχικός Κομμουνισμός;

Διεθνή | Αναρχικό κίνημα | Γνώμη / Ανάλυση Sunday March 25, 2018 12:54 by Wayne Price

Η προτίμησή μου για τα «σοσιαλιστής αναρχικός» και «ελευθεριακός σοσιαλιστής» αντί του «αναρχικός κομμουνιστής» είναι προσωπική μου άποψη, η οποία μπορεί να είναι μια μειονοτική άποψη μεταξύ των αναρχικών κομμουνιστών στις Η.Π.Α. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι θέμα αρχής. Δεν είναι η ονομασία, αλλά το περιεχόμενο που έχει μεγαλύτερη σημασία.

Τι είναι ο Αναρχικός Κομμουνισμός; ΙΙ. Δεν είναι η ονομασία αλλά το περιεχόμενο που μετράει

Έχουμε την βιομηχανική ικανότητα για ολοκληρωμένο κομμουνισμό, αλλά παραμένουν μερικές δυσκολίες όπως η ανάγκη του να αναδιοργανώσουμε την τεχνολογία και να εκβιομηχανίσουμε κατάλληλα τον λεγόμενο «Τρίτο Κόσμο». Αυτό εγείρει την ανάγκη για κάποιου είδους εμβάθυνσης του κομμουνισμού.

Από εκείνον τον αιώνα που ο Κροπότκιν και ο Μαρξ έγραψαν για τον κομμουνισμό, έχει υπάρξει μια τεράστια αύξηση στην παραγωγικότητα. Για χιλιετίες, το 95 με 98% της ανθρωπότητας έπρεπε να αναμιχθεί για την παραγωγή τροφής. Σήμερα οι αναλογίες έχουν αναστραφεί• στις Η.Π.Α, μόνο ένα 2 με 3% δουλεύουν στην γεωργία. Παρομοίως, με τα αυτοματοποιημένα εργοστάσια, είναι δυνατόν να παράγουμε αρκετά ώστε όλοι να έχουν μια άνετη ζωή. Περισσότεροι άνθρωποι θα εργάζονταν εθελοντικά και δεν θα υπήρχαν «απαραίτητες» εργασίες. Μια εκβιομηχανισμένη και κολεκτιβοποιημένη, δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία, θα μπορούσε να παρέχει άφθονο ελεύθερο χρόνο για όλους. Αυτό είναι απαραίτητο για κάθε κοινωνία που έχει σαν βάση την δημοκρατία-από-τα-κάτω. Σε όλες τις προηγούμενές επαναστάσεις, όταν οι αναταραχές είχαν τελειώσει, οι μάζες γύριζαν πίσω στην καθημερινή τους ρουτίνα ενώ ελάχιστοι είχαν τον απαραίτητο χρόνο να τρέξουν, στην πραγματικότητα, τα πράγματα. Με ελεύθερο χρόνο για όλους, όλοι θα ήταν ελεύθεροι να αυτοδιαχειριστούν τις κοινότητες, τους χώρους εργασίας και την κοινωνία, στο σύνολό της.

Εν συντομία, υπάρχουν όλα τα τεχνολογικά προαπαιτούμενα για ολοκληρωμένο, ελευθεριακό κομμουνισμό, ό,τι δηλαδή ο Μαρξ αποκάλεσε «το υψηλότερο στάδιο του κομμουνισμού». Ως εκ τούτου, κάποιοι υποστήριξαν ότι είναι δυνατόν να πάμε απευθείας σε ολοκληρωμένο κομμουνισμό, όταν υπάρχουν οι κατάλληλες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι αυτό είναι αλήθεια.

Καταρχάς, η παραγωγική τεχνολογία που κατέχουμε είναι μια τεχνολογία που δημιουργήθηκε από τον καπιταλισμό για τον καπιταλισμό. Είναι «παραγωγική» μόνο όσον αφορά την επίτευξη καπιταλιστικών στόχων, δηλαδή, τη συσσώρευση κεφαλαίου. Με άλλα λόγια, είναι πάρα πολύ σπάταλη και καταστρεπτική, ρυπαίνει το περιβάλλον, αφανίζει φυσικά είδη χρησιμοποιώντας μη ανανεώσιμους πόρους, αποθηκεύει πυρηνικές βόμβες και προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη. Σε ανθρώπινους όρους, αναπτύχθηκε συνειδητά για να καταπιέζει τους εργαζόμενους, να μας αποτρέπει από το να σκεφτόμαστε και να διατηρεί τις κοινωνικές ιεραρχίες. Μετά από την επανάσταση, οι εργαζόμενοι θα αναθεωρήσουν εντελώς την βιομηχανική τεχνολογία, θα την καταστήσουν οικολογικά βιώσιμη και θα καταστρέψουν το δίπολο διευθυντών-διευθυνόμενων. Θα μπορούμε να δημιουργήσουμε μια νέα τεχνολογία η οποία θα είναι «παραγωγική» στην ενθάρρυνση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και οικολογικής αρμονίας.

Η ανάγκη για αυξημένη παγκόσμια παραγωγή

Επίσης, ενώ η Βόρεια Αμερική, η Δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία, όπως και μερικά άλλα μέρη, έχουν πολύ μοντέρνα τεχνολογία, αυτό δεν συμβαίνει στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Ο λεγόμενος Τρίτος Κόσμος είναι υπο-εκβιομηχανισμένος ή άνισα εκβιομηχανισμένος αυτή την στιγμή. Αυτές οι εξαθλιωμένες και εκμεταλλεύσιμες χώρες δεν έχουν τον πλούτο ή την βιομηχανία που είναι απαραίτητο για να πάνε ακόμη και στο αρχικό στάδιο του κομμουνισμού (που ονομάζεται από τον Λένιν ως το στάδιο του σοσιαλισμού), πόσο μάλλον να επιτύχουν ολοκληρωμένο κομμουνισμό. Οι εργαζόμενοι και οι αγρότες είναι σε θέση να αναλάβουν την εξουσία στις χώρες τους, με τη θέσπιση ενός συστήματος που θα εμπεριέχει συμβούλια εργαζομένων και λαϊκές συνελεύσεις. Ωστόσο, για να σταθεροποιήσουν την πορεία τους προς τον κομμουνισμό θα έπρεπε να πυροδοτήσουν επαναστάσεις στα βιομηχανοποιημένα, ιμπεριαλιστικά έθνη, προκειμένου να πάρουν από αυτά, βοήθεια.

Διαφωνώ με κάποιους συμβουλιακούς κομμουνιστές και άλλους μαρξιστές που ισχυρίζονται ότι τα καταπιεσμένα έθνη μπορεί να κάνουν μόνο μικροαστικές επαναστάσεις• αντιθέτως, οι εργαζόμενοι και οι αγρότες από αυτά τα έθνη, θα μπορούσαν να ανατρέψουν την εθνική αστική τάξη και στη συνέχεια να εξαπλωθεί η επανάσταση στις βιομηχανικές χώρες, που θα τους βοηθήσουν στην ανάπτυξη προς τον κομμουνισμό. Αυτή η άποψη είναι αντίθετη με την θέση του Στάλιν για «σοσιαλισμό σε μια χώρα». Μια μεγάλη βοήθεια από τις βιομηχανικές περιοχές του πλανήτη θα απαιτηθεί για να αλλαχθεί η Αφρική, η Ασία και η Λατινική Αμερική, με ένα ανθρωπιστικό, δημοκρατικό και οικολογικά ισόρροπο τρόπο.

Ως εκ τούτου το να λέμε ότι υπάρχουν όλες οι τεχνολογικές προϋποθέσεις για ολοκληρωμένο κομμουνισμό είναι σίγουρα αλήθεια, αλλά μόνο δυνητικά. Η ανθρωπότητα έχει τις τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να δημιουργήσουμε έναν κόσμο αφθονίας για όλους, με ελεύθερο χρόνο για όλους, σε ισορροπία με το φυσικό κόσμο, αλλά θα χρειαστεί πολλή δουλειά για να δημιουργηθεί αυτός ο κόσμος μετά από μια επανάσταση.

Στάδια του κομμουνισμού

Πρόκειται για τους λόγους αυτούς που οι ελευθεριακοί κομμουνιστές έχουν παρουσιάσει συχνά την αλλαγή σε μια ολοκληρωμένη κομμουνιστική κοινωνία όπως λαμβάνει χώρα στην πάροδο του χρόνου, σταδιακά μετά την επανάσταση. Ο Μαρξ πρότεινε ένα υψηλότερο και ένα χαμηλότερο στάδιο του κομμουνισμού. Ο Μπακούνιν υπονόησε το ίδιο. Ακόμη και ο Κροπότκιν πρότεινε ένα είδος σταδιακής εισαγωγής του ολοκληρωμένου κομμουνισμού. Αμέσως μετά την επανάσταση, ο Κροπότκιν υπέδειξε ότι ενήλικες αρτιμελείς εργαζόμενοι θα πρέπει να εργάζονται μισή μέρα (5 ώρες) για να μπορούν να έχουν ένα αξιοπρεπές ποσοστό τροφίμων, ρούχων καθώς και καταφύγιο. Τα περισσότερα εμπορεύματα θα εξακολουθούν να σπανίζουν, οπότε θα έπρεπε να διανεμηθούν από την κοινότητα. Με την πάροδο του χρόνου, με την παραγωγικότητα να έχει βελτιωθεί, η οικονομία θα εξελιχθεί σε ολοκληρωμένο κομμουνισμό. Τα περισσότερα εμπορεύματα θα είναι άφθονα και οι άνθρωποι θα μπορούσαν να τα προμηθευτούν ελεύθερα από τα ράφια των κοινοτικών αποθηκών. Η εργασία θα γινόταν από κοινωνική συνείδηση και όχι καταναγκασμό και μια επιθυμία του να είσαι ενεργός. Αλλά αυτό δεν θα ήταν άμεσα εφικτό.

Υπάρχει ένας άλλος παράγοντας. Μια επανάσταση είναι πιθανό να πραγματοποιηθεί από ένα ενωμένο μέτωπο αντι-καπιταλιστικών πολιτικών σχηματισμών. Για παράδειγμα, η Βόρεια Αμερική ή η Ευρώπη είναι τόσο μεγάλες και σύνθετες ώστε δεν υπάρχει μία επαναστατική οργάνωση που θα έχει όλες τις καλύτερες ιδέες και τους καλύτερους μαχητές. Θα πρέπει να εργαστούν από κοινού. Αλλά μερικές θα είναι αναρχικές κομμουνιστικές, ενώ άλλες όχι. Αφήνοντας στην άκρη αυταρχικούς κρατιστές, είναι πιθανό να είμαστε σε συνασπισμό με pareconιστές (participatory economy – «συμμετοχική οικονομία»), μη κομμουνιστές αναρχικούς, επαναστατικούς-δημοκρατικούς σοσιαλιστές, διάφορα ειδών οικολόγων και ούτω καθεξής. Δεν μπορούμε να αναγκάσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους να ζουν σε συνθήκες αναρχικού κομμουνισμού. Ο υποχρεωτικά ελευθεριακός κομμουνισμός είναι μια αντίφαση! Η πλειοψηφία μιας περιφέρειας μπορεί να αποφασίσει να ζήσει σε συνθήκες αναρχικού κομμουνισμού αλλά μια γειτονική περιοχή μπορεί να αποφασίσει για parecon («συμμετοχική οικονομία»). Εφόσον οι εργαζόμενοι δεν είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης, οι αναρχικοί κομμουνιστές δεν θα ξεκινήσουν έναν εμφύλιο πόλεμο μέσα στην επανάσταση. Σε πειραματικό επίπεδο, διαφορετικές προσεγγίσεις μπορούν να δοκιμαστούν σε διαφορετικές περιοχές και θα μάθουμε ο ένας από τον άλλον.

Ο Μαλατέστα έγραψε (1984), «Ένας επιβεβλημένος κομμουνισμός θα ήταν η απεχθέστερη τυραννία που θα μπορούσε να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Ο δε ελεύθερος και εθελούσιος κομμουνισμός δεν είναι παρά καθαρή ειρωνεία, εάν δεν έχει κανείς το δικαίωμα και την δυνατότητα να ζει σε ένα διαφορετικό καθεστώς, κολεκτιβιστικό, μουτουελιστικό ή ατομικιστικό κατά το δοκούν, πάντοτε όμως υπό την προϋπόθεση ότι δεν υφίσταται καμία καταπίεση ή εκμετάλλευση των άλλων.» (σ. 103). Περίμενε κάποιο είδος αναρχικού κομμουνισμού να επικρατήσει τελικά, αλλά ένιωσε ότι αυτό μπορεί να διαρκέσει αρκετό χρόνο για να επιτευχθεί παντού.

Θα πρέπει να αποκαλούμε τους εαυτούς μας κομμουνιστές;

Με τη σύγχρονη τεχνολογία, ο αναρχικός κομμουνισμός είναι ένα πρακτικός στόχος, ανεξαρτήτως του εάν θα πρέπει ή όχι, να περάσουμε από διάφορα στάδια ή συμβιβασμούς. Ωστόσο, αυτό δεν απαντά στο ερώτημα: θα πρέπει να αποκαλούμε τους εαυτούς μας κομμουνιστές; Είμαστε, εξάλλου αντίπαλοι του κάθε (κεφαλαίο Κ) Κομμουνιστικού κράτους που υπάρχει ή υπήρξε και κάθε Κομμουνιστικού Κόμματος. Ωστόσο δεν είναι δυνατό να ονομάζουμε τους εαυτούς μας αντι-κομμουνιστές, δεδομένου ότι συνήθως αυτό σημαίνει έγκριση του δυτικού ιμπεριαλισμού, την (στα καλύτερά της) περιορισμένη του Δημοκρατία και την κυβέρνηση του από μια μειοψηφική τάξη. Είμαστε αντίθετοι σε αυτή την ταξική εξουσία, πολύ πιο έντονα από ό,τι ήταν τα κομμουνιστικά κόμματα. Αλλά συμφωνούμε με τους στόχους του Κροπότκιν και του Καρλ Μαρξ, για μια κοινωνία α-ταξική, α-κρατική, που διέπεται από την αρχή, «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του.» Με αυτή την έννοια, είμαστε πραγματικά αυθεντικοί κομμουνιστές.

H επικρατούσα τάση του ιστορικού αναρχισμού είναι ο αναρχικός κομμουνισμός. Μπορούμε και νομίζω, θα πρέπει να ταυτίσουμε την κομμουνιστική παράδοση στον αναρχισμό, που πηγαίνει από τον Μπακούνιν (ως στόχο) στον Κροπότκιν (ως ονομασία), τον Μαλατέστα, την Goldman και σχεδόν όλους τους αναρχικούς της εποχής τους. Έχουν υπάρξει φατριαστικές διαμάχες μεταξύ εκείνων των αναρχικών που ονόμαζαν τους εαυτούς τους αναρχικούς κομμουνιστές και εκείνων που ονόμαζαν τους εαυτούς τους αναρχικούς συνδικαλιστές, αλλά δεν είχαν διαφορές επί της αρχής. Οι αναρχικοί κομμουνιστές φοβόντουσαν ότι οι αναρχικοί συνδικαλιστές θα ενσωμάτωναν τους εαυτούς τους στο συνδικαλιστικό κίνημα (αναρχικός «συνδικαλισμός»)• οι δε αναρχικοί συνδικαλιστές φοβόντουσαν ότι οι κομμουνιστές θα υποτιμούσαν τον κεντρικό έλεγχο και τη σημασία των οργανωμένων εργαζομένων. Ωστόσο, οι αναρχικοί κομμουνιστές ως επί το πλείστον συμφώνησαν στην ανάγκη για αυτο-οργάνωση της εργατικής τάξης, ιδιαίτερα στην ανάγκη για συνδικάτα, ενώ οι αναρχικοί συνδικαλιστές μοιράζονταν τον ίδιο στόχο με τους κομμουνιστές, δηλαδή αυτόν του ελευθεριακού κομμουνισμού.

Η σύγχρονη συμφωνία μας με το ιστορικό στόχο της αναρχικής κομμουνιστικής εργατικής τάξης σίγουρα θα έπρεπε να αναφέρεται στα φυλλάδιά μας και τα προγράμματα μας. Αλλά θα έπρεπε να δηλώνεται η διαπίστωση αυτή σε πιο περίοπτη θέση, στα φυλλάδιά μας και στα ονόματα των οργανώσεών μας;

Η απάντησή μου είναι: εξαρτάται. Σε ορισμένες χώρες, ο κομμουνισμός έχει μια θετική χροιά μεταξύ των πιο μαχητικών εργαζομένων. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ιστορική αυτοθυσία και τον αγώνα της βάσης των Κομμουνιστικών Κομμάτων, παρόλες τις αδυναμίες τους. Προφανώς μια τέτοια περίπτωση, για παράδειγμα, είναι στη Νότια Αφρική, όπου συν-στοχαστές μας σχημάτισαν το Αναρχικό Κομμουνιστικό Μέτωπο Zabalaza.

Αλλά σε άλλες χώρες, ο κομμουνισμός έχει μια πολύ αρνητική χροιά. Αυτό δεν είναι μόνο αποτέλεσμα εξαιτίας της αρνητικής αστικής προπαγάνδας, αλλά και αποτέλεσμα της αναγνώρισης 75 χρόνων ολοκληρωτισμού της Σοβιετικής Ένωσης. Το καθεστώς αυτό ονόμαζε εαυτό ως Κομμουνιστικό ,όπως έκανε και με τις μαριονέτες και μιμητές του στην Ανατολική Ευρώπη, την Κίνα, κλπ. Σε άλλες χώρες, οι κομμουνιστές ήταν πολύ γνωστοί για την δουλική λατρεία τους για την ΕΣΣΔ, για την αδέξια κυριαρχία τους επί των οπαδών τους και για τον ρεφορμισμό τους. Για αυτούς τους λόγους, νομίζω, ότι η Αναρχική Κομμουνιστική Ομοσπονδία του Ηνωμένου Βασιλείου άλλαξε την ονομασία της σε Αναρχική Ομοσπονδία. Το Ιρλανδικό Κίνημα Αλληλεγγύης Εργαζομένων προφανώς δεν περιλαμβάνει το κομμουνιστικό στο όνομά του. Αφήνοντας εκτός τον κομμουνισμό από την ονομασία μας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι εγκαταλείπουμε την κομμουνιστική παράδοση.

Πιστεύω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εμπίπτουν στη δεύτερη κατηγορία. Το να βάζουμε τον κομμουνισμό στην ονομασία μας, δημιουργεί περιττά εμπόδια μεταξύ ημών και των περισσότερων εργαζομένων στις ΗΠΑ. Το καθιστά πιο δύσκολο να διαχωρίσουμε τους εαυτούς μας από κρατικιστικές τάσεις, οι οποίες επίσης αυτοαποκαλούνται κομμουνιστικές. Έτσι, συστήνω ενάντια σε αυτό, ειδικά αν ποτέ σχηματίσουμε μια Βορειοαμερικανική Ομοσπονδία.

Ο «Κοινωνικός αναρχισμός» χρησιμοποιείται συνήθως μεταξύ των αναρχικών για να ξεχωρίζουμε από ατομικιστές και «φιλελεύθερους» υποστηρικτές του καπιταλισμού. Προτιμώ τον όρο «σοσιαλιστής αναρχικός.» Σύμφωνα και με τον Μαλατέστα, «… ανέκαθεν αποκαλούσαμε τους εαυτούς μας σοσιαλιστές αναρχικούς» (σ. 143). Ο σοσιαλιστής είναι ένας πιο αόριστος όρος από τον κομμουνιστής. Σε μερικούς θυμίζει ρεφορμισμό, λόγω του ότι χρησιμοποιείται ευρέως από τους σοσιαλδημοκράτες («δημοκρατικοί σοσιαλιστές»), καθώς και από τους Κομμουνιστές. Αλλά τουλάχιστον δεν συνεπάγεται με ολοκληρωτική μαζική δολοφονία, η οποία είναι το πραγματικό πρόβλημα. Οι Τροτσκιστές αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «επαναστατικούς σοσιαλιστές» για να διακρίνουν τους εαυτούς τους από τους Σταλινιστές, όπως επίσης και μη-Τροτσκιστές έχουν χρησιμοποιήσει την ονομασία του επαναστατικού σοσιαλισμού. Για γενιές επίσης, το «ελευθεριακός σοσιαλιστής» ήταν συνώνυμο του «αναρχικός».

Η προτίμησή μου για τα «σοσιαλιστής αναρχικός» και «ελευθεριακός σοσιαλιστής» αντί του «αναρχικός κομμουνιστής» είναι προσωπική μου άποψη, η οποία μπορεί να είναι μια μειονοτική άποψη μεταξύ των αναρχικών κομμουνιστών στις Η.Π.Α. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι θέμα αρχής. Δεν είναι η ονομασία, αλλά το περιεχόμενο που έχει μεγαλύτερη σημασία.

* * * * *

Αναφορές-παραπομπές

Bakunin, Michael (1980). Bakunin on anarchism. (Sam Dolgoff, ed.). Montreal: Black Rose Books.

Buber, Martin (1958). Paths in utopia. Boston: Beacon Hill/Macmillan Kropotkin, Peter (1975). The essential Kropotkin. (E. Capouya & K. Tomkins, eds.). NY: Liveright. Leier, Mark (2006). Bakunin; A biography. NY: Thomas Dunne Books/St. Martin’s Press.

Marx, Karl (1961). Economic and philosophical manuscripts. In Eric Fromm, Marx’s concept of man. NY: Frederick Ungar.

Marx, Karl (1974). The First International and after; Political writings, vol. III. (David Fernbach, ed.). NY: Vintage Books/Random House.

* Το άρθρο αυτό του Wayne Price δημοσιεύτηκε στο www.anarkismo.net στις 29 Νοέμβρη 2007. Μετάφραση: dimi

https://www.provo.gr/what-is-anarchist-communism-ii/

*Το πρώτο μέρος μπορείτε να το βρείτε εδώ: https://www.ngnm.vrahokipos.net/index.php/theory/172-20...13-21