Απο-αποικιοκρατικοποίηση του ακτιβισμού

Διεθνή | Αναρχικό κίνημα | Συνέντευξη Friday April 20, 2018 20:50 by Left Forum 2011 ngnm55 at gmail dot com

Το παρακάτω κείμενο βρίσκεται στο βιβλίο «Decolonizing Anarchism: An Antiauthoritarian History of India’s Liberation Struggle” της Maia Ranmath εκ. AK Press 2011. Ο διάλογος έχει συντεθεί μέσα από τις συζητήσεις σε πάνελ του Left Forum 2011 «Towards a Politics of Solidarity» για την «αναρχική αλληλεγγύη» και την έκθεση αναρχικού βιβλίου της Νέας Υόρκης το 2011 για την ανάπτυξη ενός κινήματος BDS (boycott, divestment, sanctions) έναντι της συνεχιζόμενης Ισραηλινής κατοχής παλαιστινιακών εδαφών. Η Maia Ranmath είναι ακτιβίστρια, καθηγήτρια Ιστορίας και Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, στο παρελθόν έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Κρουζ και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, είναι μέλος του συμβουλίου του Ινστιτούτου Αναρχικών Σπουδών (IAS) και έχει υπάρξει μέλος της κεντρικής επιτροπής της οργάνωσης Historians Against the War. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.

Maia Ranmath: Απο-αποικιοκρατικοποίηση του ακτιβισμού

Δηλώνεις αναρχική. Ωστόσο υποστηρίζεις το Χ εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Πως είναι δυνατόν να υποστηρίζεις το αίτημα για την δημιουργία μιας κρατικής οντότητας;

Δεν στηρίζω την απαίτηση κρατικής υπόστασης. Υποστηρίζω τον αγώνα των ανθρώπων για αυτοδιάθεση και τον χώρο μέσα στον οποίο θα ορίσουν της συνθήκες της ζωής τους. Δεν είναι το έργο των συμμάχων να αποφασίσουν ποια είναι η καλύτερη εναλλακτική· για να παραμείνουμε σε συμφωνία με τις αρχές μας, οι αναρχικοί σύμμαχοι των αντιαποικιοκρατικών αγώνων πρέπει να αναγνωρίσουν ότι τα υποκείμενα του αγώνα πρέπει να αποφασίσουν μόνοι τους για τον εαυτό τους.

Αυτό δεν είναι αφελές, γνωρίζοντας ότι σχεδιάζουν την δημιουργία ενός κράτους;

Η πραγματικότητα ότι είναι αναγκασμένοι να λειτουργούν μέσα σε ένα κόσμο κρατών παραμένει. Ο λόγος για τον οποίο η αντιαποικιοκρατική αντίσταση έχει την ανάγκη να καθιερώσει κυριαρχία είναι γιατί σε κάθε κλίμακα, μια απελευθερωμένη περιοχή – είτε είναι μια αυτόνομη ζώνη, είτε χωριό, είτε οικισμός, είτε καταυλισμός ή όποιος χώρος λειτουργεί με αντιεραχικές και μη συγκεντρωτικές αρχές – περιβάλλεται από μη απελευθερωμένο χώρο. Έχει όρια μέσα στα οποία αυτές οι αρχές εφαρμόζονται και έξω από τα οποία όχι. Η περιοχή αυτή χρειάζεται κάποιον τρόπο ώστε να μπορεί να διαχωρίζει τις δύο καταστάσεις, αυτός είναι η ύπαρξη μιας ζώνης μέσα στην οποία το δικαίωμα να καθορίζει το τρόπο λειτουργίας της είναι αναγνωρισμένο και εφαρμόσιμο, χωρίς την δυνατότητα επέμβασης από κάποια άλλη δύναμη ή νόμο. Μια περιοχή που αποτίναξε την αποικιοκρατία συνεχίζει να υπάρχει μέσα σε ένα διακρατικό σύστημα οργάνωσης, αν το σύστημα αυτό δεν την αναγνωρίσει, κινδυνεύει ή να επανακατακτηθεί από τον πρώην κατακτητή της ή να προσαρτηθεί στο κράτος ή την αυτοκρατορία ενός τρίτου. Αυτή ήταν πάντοτε η μοίρα περιοχών με ασαφή όρια ή περιφερειακών περιοχών δυο κέντρων εξουσίας, η ύπαρξη ανεξάρτητου κράτους είναι η ελάχιστη προστασία έναντι αυτού, έστω και αν αφορά την αναγνώριση εξωτερικών συνόρων βάση του διεθνούς δικαίου. Το λογικό συμπέρασμα είναι πως μια από-αποικιοκρατουμένη περιοχή για να υιοθετήσει πραγματικά μια λύση μη-κράτους, θα πρέπει να γκρεμίσουμε το διακρατικό σύστημα στο σύνολό του και να εγκαθιδρύσουμε αναρχισμό παντού. Δεν μπορεί να υπάρξει μετα-αποικιοκρατικός αναρχισμός σε μια χώρα! Κανένα δόγμα ειρηνικής συμβίωσης, παρά συνεχής παγκόσμια επανάσταση!

Με τρομάζεις! Για λίγο νόμιζα πως ακουγόσουν σαν Μαοΐστρια αλλά τώρα… μήπως είσαι Τροτσκίστρια;

Όχι. Σε πειράζω κάπως. Ίσως. Τουλάχιστον για το Τροτσκίστρια.

Σοβαρά όμως, πως αισθάνεσαι να στέκεσαι δίπλα ή κάτω από μια εθνική σημαία; Σε μια εποχή που η εικόνα είναι τόσο ισχυρή, πρέπει να κατανοείς τι σημαίνει να συνδέεσαι οπτικά με ένα σύμβολο σαν και αυτό.

Ναι, το προσέχω αυτό λόγου χάριν που στέκομαι σε μια πορεία ή συγκέντρωση. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες αποσχιστικές οργανώσεις στην χώρα μου (σημ.: Ινδία). Μιας και ανέφερες τον οπτικό συμβολισμό, οι σημαίες και τα σχετικά είναι ισχυρά σύμβολα για πολλά σύνολα, συμπεριλαμβανομένων εθνών και κρατών. Παρόλα αυτά ο συμβολισμός κάθε σημαίας, ανάλογα του πλαισίου μέσα στο οποίο βρίσκεται, είναι επίσης φορτωμένος και με άλλα περίπλοκα μηνύματα και συσχετισμούς. Πρέπει να κατανοούμε τα μηνύματα που επικοινωνεί, δηλαδή αν είναι δηλωτικό για την ελευθερία, την επανάσταση και την αυτοδιάθεση ή αν απεικονίζει την κρατική εξουσία. (σημ.: η διαφορά μεταξύ της σημαίας πχ μιας οντότητας όπως η Ροζάβα και ενός κράτους όπως η Ελλάδα)

Μάλιστα, σχετικά μ’ αυτό: η αρχή του σεβασμού της αυτοδιάθεσης των άλλων ανθρώπων δημιουργεί και άλλα ερωτήματα και όχι μόνο για τα «κράτη». Ποια είναι τα όρια μεταξύ των οποίων μπορείς να πεις: «Δεν είναι δική μου δουλειά, ας οργανωθούν όπως θέλουν» και πέρα από τα οποία αναγκάζεσαι να πεις: «Αυτό είναι ασύμβατο με τις αρχές μου, δεν μπορώ να συνταχθώ μ’ αυτό τον αγώνα»;

Όλοι γνωρίζουμε πως οι εχθροί των εχθρών μας δεν είναι πάντα φίλοι μας. Η ιδιαίτερη έμφαση που δίνουμε στη σημασία των μέσων και της διεργασίας, ως προδιαγεγραμμένης οδού προς το επιθυμητό αποτέλεσμα, εμείς οι αναρχικοί όταν συμμετέχουμε έμπρακτα στον αγώνα αντίστασης δεν μπορούμε να αναβάλουμε ή να ξεπερνάμε το πρόβλημα αυτό για λόγους τακτικής. Ένα στοιχείο για να απαντηθεί το δίλλημα είναι αν κάποιος άλλος που αντιπαρατίθεται σε μια αυτοκρατορία, λόγου χάριν τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι όντως αντιιμπεριαλιστής ή αν απλά στηρίζει μια αντίπαλη εξουσία, υποστηρίζοντας κάποιον εξίσου κακού απλά και μόνο γιατί είναι αντιαμερικάνος. Υπάρχουν πολλά ψευδο-δίπολα που μας παρουσιάζονται.

Ας είμαστε πιο σαφείς. Αν δεν μπορείς να διαχωρίσεις τα μέσα από το σκοπό, τις αρνητικές και τους θετικές μάχες, πως μπορείς άκριτα να υποστηρίζεις ένα σύνολο ανθρώπων που είναι για παράδειγμα αντιδραστικοί, μισογυνιστικοί, αυταρχικοί, αντισημίτες, σωβινιστές ή θρησκόληπτοι;

Δεν τους υποστηρίζω. Καταρχάς, πρόσεχε να μην χαρακτηρίζεις μια ολόκληρη κουλτούρα ή κοινωνία με οποιοδήποτε από αυτά τα επίθετα. Καταλαβαίνω όμως το προβληματισμό σου, και το γεγονός είναι πως οι σχέσεις αλληλεγγύης δεν μπορούν να είναι αβασάνιστες και από τις δύο πλευρές. Αν η αλληλεγγύη πραγματοποιείτε σε έδαφος ισότιμου αλληλοσεβασμού και διαλόγου, δεν θα υπάρχει ούτε εξιδανίκευση, ούτε πατερναλισμός. Οι σύντροφοι σας δεν είναι ούτε άγιοι, ούτε «ευγενείς βάρβαροι», ούτε ζητιάνοι. Αν μισώ τον ιμπεριαλισμό, τότε είναι καθήκον μου να εργαστώ εναντίον του από όποια σκοπιά μπορώ. Δεν το κάνω ως χάρη σε κανένα. Αν έχουμε τους ίδιους ή τουλάχιστον κάποιους κοινούς στόχους και αντιπάλους, η συμφωνία στην ανάγκη για αντίσταση δεν είναι υπερβολή και στην πορεία μαθαίνεις και επηρεάζεις ο ένας τον άλλον. Πρόσεχε όμως, κερδίζεις την εμπιστοσύνη τους δείχνοντας ακεραιότητα και προσήλωση σε βάθος χρόνου. Τότε, ίσως κάποια μέρα θα έχεις κερδίσει το δικαίωμα να παρέμβεις από μέσα.

Φυσικά, να σέβεσαι, να ακούς, να μαθαίνεις. Εντάξει, ωστόσο πως μπορείς να παραμείνεις προσηλωμένη στις βασικές αντικαταπιεστικές αρχές σου όσον αφορά πράγματα όπως το φύλο και η σεξουαλικότητα, ή τα δικαιώματα των ζώων, χωρίς να διαιωνίσεις τον ήπιο (ή όχι τόσο ήπιο) αποικιοκρατισμό του να προσπαθείς να «βελτιώσεις» την κουλτούρα κάποιου άλλου; Μπορείς να ελέγξεις τον εαυτό σου ώστε να επιβάλλεις τις δικές σου ιδέες σε κάποιον που υποτίθεται πως υποστηρίζεις, αν αυτό σημαίνει να ανέχεσαι ιδέες που πάνε ενάντια στις πεποιθήσεις σου όσον αφορά τις βασικές αναρχικές πεποιθήσεις;

Εννοείς γιατί δεν μπορούμε να πείσουμε όλο τον αραβικό κόσμο να γίνει βίγκαν;

Αστείο. Αυτό που θέλω να πω είναι: είναι αυτό ένα ανυπέρβλητο παράδοξο; Από την άλλη, η «ανάληψη της ηγεσίας» δεν είναι παρά ακόμη ένας συμβιβασμός, μια υποχώρηση αρχών;

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις τις εσωτερικές αναζητήσεις μέσα σε κάθε κοινωνία και τις δυναμικές αλλαγές της μέσα στο χρόνο. Τίποτα δεν είναι μονολιθικό. Είναι πρακτικά σίγουρο ότι δεν είναι όλα τα μέλη του υποτιθέμενου εθνικού συνόλου σε συμφωνία για τους κοινωνικούς στόχους τους. Οι πιθανότητες είναι ότι ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία θα αναγνωρίσεις κάποιον αντίστοιχο με σένα με του οποίου τις αρχές, τις στρατηγικές, τις τακτικές και μεθόδους νοιώθεις μια συγγένεια. Αυτοί είναι στους οποίους αναλαμβάνεις «ηγετικό ρόλο».

Νομίζω πως μπορώ να αισθανθώ άνετα μ’ αυτό. Ας υποθέσουμε είμαι έτοιμος να εμπλακώ. Τι κάνω; Ποια είναι η δουλειά ενός σχετικά προνομιούχου, μετακινούμενου ακτιβιστή από το συλλογικό Βορρά σε σχέση με αυτούς που μάχονται για τους εαυτούς τους στο Νότο;

Υπάρχουν δυο απαντήσεις σ’ αυτό. Πρώτα απ’ όλα, σε έχουν προσκαλέσει να κάνεις κάτι, και αν ναι, τι; Έχει κάνει κάποιος κάλεσμα σε δράση; Ποιος; Τι είδους δράση; Υπάρχουν πόροι και δυνατότητες που είναι διαθέσιμοι σε σένα ως κάτοικο του Βορρά ή κάτοχο βόρειου διαβατηρίου που να αποτελούν χρήσιμο μοχλό πίεσης; Σπουδαία, χρησιμοποίησε τα.

Η δεύτερη απάντηση είναι βαθύτερη. Είναι αρκετά εύκολο να δεις την αλληλεγγύη σαν την έκφραση της στήριξης, συμβολική ή υλική, σε ένα κίνημα αντίστασης. Ωστόσο υπάρχει ένα βαθύτερο πλέγμα συστημικών, δομικών και ιστορικών αλληλεπιδράσεων που πάνε μακρύτερα από αυτό. Κάποιος στην Δυτική Όχθη είπε κάποτε σε μέλη μιας αποστολής του Διεθνούς Κινήματος Αλληλεγγύης: «Εκτιμάμε την παρουσία σας εδώ. Σημαίνει πολλά. Ειλικρινά όμως, το καλύτερο πράγμα που έχετε να κάνετε είναι να γυρίσετε πίσω και να σταματήσετε τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Η απελευθέρωση μας είναι δική μας δουλειά. Το τέλος του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού είναι η δική σας. Εσείς είστε στην κοιλιά του κτήνους». Είχε δίκιο. Έχουμε όλες τις πολυεθνικές και τα κέντρα ελέγχου εδώ, τι περιμένουμε λοιπόν; Αν δούμε την αποικιοκρατία σαν ένα σύστημα παγκόσμιας εξουσίας μέσα στο οποίο είμαστε όλοι τοποθετημένοι σε διαφορετικά σημεία, τότε όλοι έχουμε εμπλακεί σε ένα πολυμέτωπο αγώνα να αποδομήσουμε και να αλλάξουμε το σύστημα αυτό. Κάθε τόπος εκμετάλλευσης και καταπίεσης απαιτεί την κατάλληλη αντίσταση για την περιοχή αυτή. Το κλειδί είναι η συνειδητή σύνδεση των περιοχών αυτών και των αγώνων τους μεταξύ τους.

Μπορούν να συνδεθούν;

Το ήξερα πως θα το ρωτούσες αυτό. Πέρα από τον στρατιωτικό και οικονομικό, πιστεύω πως ίσως ο σπουδαιότερος κοινός τόπος των αλληλέγγυων του αντιαποικιοκρατικού αγώνα στον Βορρά τον περασμένο αιώνα ήταν ο εγχώριος αγώνας κατά του ρατσισμού. Ο αντιρατσισμός στην «μητρόπολη» είναι πάντοτε βαθιά συνδεδεμένος με τον αντιαποικιοκρατικό αγώνα στον συλλογικό Νότο, καθώς και οι δυο βασίζονται στην ίδια λογική και είναι αποτέλεσμα των ίδιων ιστορικών αιτιών. Στην πραγματικότητα, θα μπορούσες να πεις πως είναι αλληλοσυμπληρούμενοι. Αντίστοιχα μια APOC (σημ.: Anarchist People of Color) οπτική ή τάση προσφέρει σημαντικό θεωρητικό υπόβαθρο στην αναρχική πράξη με το να φέρνει στο προσκήνιο την αποικιοκρατία τόσο ως βασικό πεδίο ανάλυσης όσο και ως κεντρικού μηχανισμού καταπίεσης. Αυτό λειτουργεί προς δυο κατευθύνσεις: τονίζει τον αντιρατσισμό σε σχέση με την κοινωνία της Βόρειας Αμερικής, ακόμη και έσα στα αντικινήματα της, όπως το αναρχικό κίνημα, και δεύτερον…

Περίμενε, δεν είναι ήδη το αναρχικό κίνημα εξ ορισμού αντιρατσιστικό;

Φυσικά. Είναι επίσης αντιπατριαρχικό. Για αυτό δεν υπάρχει καμιά εμφάνιση ρατσισμού, σεξισμού, διάκριση βάση ικανότητας ή ηλικίας, ομοφοβία ή όποιας άλλης καταπιεστικής συμπεριφοράς σε όλους τους αναρχικούς χώρους, δομή, κοινόβιο ή κοινότητα έχω δει. Ούτε υπάρχει καμιά δογματική ορθοδοξία γύρω από συμπεριφορές και πρακτικές. Αυτά είναι εναντίον των αρχών μας. Τα έχουμε λύσει όλα.

Με πειράζεις τώρα;

Ναι.

Και ποια είναι η δεύτερη κατεύθυνση;

Η δεύτερη κατεύθυνση είναι η έμφαση σε αντιαπολυταρχικές και σε μη εθνικιστικές μορφές αγώνα σε σχέση με τους αποικιοκρατούμενος λαούς. Αυτό εννοούσα πριν, μιλώντας να γίνει η αποτίναξη της αποικιοκρατίας μια πιο περιεκτική απελευθέρωση σε σχέση με το τι μπορεί να πετύχει το προβληματικό πλαίσιο του έθνους-κράτους. Το νόημα της ελευθερίας πρέπει να διευρυνθεί ώστε να περιλάβει περισσότερες μορφές και διαστάσεις του είμαι και του υπάρχω – εδώ υποψιάζομαι πως εμπνέομαι από την Άντζελα Ντέηβις.

Συνδέοντας τις δύο διαστάσεις μεταξύ τους, σημαίνει να δούμε τα σύγχρονα φυλετικά θέματα μέσα από το πρίσμα της ιστορίας και της πολιτικής της αποικιοκρατίας – όχι μόνο στο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα αιτήματα αυτοδιάθεσης των ιθαγενών και των δικαιωμάτων των μαύρων για παράδειγμα, αλλά και στο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το αμερικάνικο στρατιωτικό δόγμα και μεταναστατευτική πολιτική. Με το να έχει μια συγκεκριμένη οπτική, μια APOC διαμορφωμένη πολιτική μπορεί να διαμεσολαβήσει στο να προσδιοριστεί επακριβώς η σχέση μεταξύ αναρχισμού και αντιαποικιοκρατίας. Είναι μια αλλαγή στο κέντρο βάρους, μια μεγάλου μεγέθους αναζήτηση του πλαισίου της σχέσης αυτής τόσο στο χρόνο όσο και στο χώρο, μια συζήτηση για την βαρύτητα του αντιαποικιοκρατικού αγώνα στην χειραφετική πρακτική.

Αυτά είναι αυτονόητα, ωστόσο ανέφερες πολλά πράγματα. Τι πρέπει να πάρω από όλα αυτά;

Χαίρομαι που ρώτησες. Για να συνοψίσω, αποαποικρατικοποίηση του αναρχισμού σημαίνει την μετατροπή του αναρχισμού σε όχημα αποαποικιοκρατικοποίησης και ταυτόχρονα την αποδόμηση των δικών μας αποικιοκρατικών προλήψεων στην αντίληψη και πρακτική του αναρχισμού. Αυτό ζητά από εμάς να δούμε τον αναρχισμό σαν ένα τοπικά καθοριζόμενη και συγκεκριμένη ιστορικά έκφραση μιας μεγαλύτερης αντιαπολυταρχικής παράδοσης.

Αυτό έχει δυο συγγενικές μεταξύ τους συνέπειες. Από την μια, μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε την διαδικασία του αντιαποικιοκρατικού αγώνα και τις πρακτικές του ως αντίστοιχες ή παρόμοιες με αυτές της αναρχικής παράδοσης ή τουλάχιστον στο τι φιλοδοξούν να πετύχουν, χωρίς όμως να τα δούμε ως απομιμήσεις του αναρχισμού, και χωρίς να προσπαθούμε την οικειοποίηση του ή να πιέζουμε την υιοθέτηση των θέσεων μας. Ερωτήματα γύρω από την εξουσία, εκβιομηχάνιση και την αλλοτρίωση που βρίσκονται στο πυρήνα του αγώνα για ένα μετααποικιοκρατικό μέλλον μπορούν να φωτίσουν σε παρόμοια διλλήματα που έχουν απασχολήσει σε βάθος την Δυτική αναρχική παράδοση, και αντίστροφα.

Από την άλλη κάνει την αποικιοκρατία – ως σύστημα κατασκευασμένο από κρατικές οντότητες, παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό και βαθύτατο ρατσισμό – ένα βασικό συστατικό της ανάλυσης και της στρατηγικής μας. Μεγάλο μέρος αυτής της λογικής είναι παρόμοιο με τις αντιιμπεριαλιστικές πολιτικές της ριζοσπαστικής αριστεράς του 1970, με την κρίσιμη τροποποίηση των αντιαυταρχικών μέσων και σκοπών. Οι προσπάθειες να δημιουργηθούν μη κρατικά πλαίσια αντιαποικιοκρατικής απελευθέρωσης μαζί με τις απόπειρες να αποδομήσουμε και να απαξιώσουμε τις φυλετικές ανισότητες πάνω στις οποίες οι δυτικές αυτοκρατορίες έχουν οικοδομηθεί, και που οι κοινωνίες τους συνεχίζουν να λειτουργούν, δεν είναι παρά δύο μέτωπα στον ίδιο αγώνα για χειραφέτηση.

Με πρακτικούς όρους…

Αν κάποιος καλέσει σε βοήθεια και έχεις την ικανότητα να ανταποκριθείς, τότε πήγαινε, αλλά μόνο αν έχεις την διάθεση να δεσμευτείς μακροπρόθεσμα, και αν μπορείς να το κάνεις με κατανόηση και σεβασμό, χωρίς να εγκαταλείψεις την κριτική σου ικανότητα. Πάνω απ’ όλα κοίτα τα του οίκου σου, δούλεψε για και από το δικό σου μέρος αντίστασης. Όσο το κάνεις αυτό, συνέδεσε τις τελείες, κάνε τις συνδέσεις ευδιάκριτες. Υπονόμευσε τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Παρεμπόδισε την πολεμική μηχανή. Αντιστάσου στον αστικό εξευγενισμό (gentrification) και τον εκτοπισμό. Ανέτρεψε την κανονικότητα. Απόαποικιοκρατικοποίησε το μυαλό σου.

Περίμενε, μήπως ξέχασες κάτι;

Α, ναι. Κάτω το κράτος.