Νόμος και τάξη: η ανανεωμένη κρατική σειρά

Ελλάδα / Τουρκία / Κύπρος | Λαϊκοί Αγώνες | Γνώμη / Ανάλυση Friday March 27, 2020 04:23 by class reverb

Περιεχόμενα 1. Προσφορά και ζήτηση 2. Από το «κράτος-πρόνοιας» στο κράτος «ποινικού δικαίου»: οι μεταμορφώσεις της κοινωνικής υποταγής 3. Το ελληνικό κράτος 4. Η νέα κρατική περιπέτεια 5. Ο Δεκέμβρης στο απόσπασμα 6. Εμείς 7. …το πρόβλημα της χώρας

Νόμος και τάξη: η ανανεωμένη κρατική σειρά

1. Προσφορά και ζήτηση
Ο ιδεολογικός μύθος του «κοινωνικού συμβολαίου» με το οποίο το κράτος εξασφαλίζει την συναίνεση (υποταγή) των πολιτών του, έγκειται στην υποτιθέμενη ιστορική αποστολή του να προστατεύει την κοινωνία από τα δεινά της βίας και της ανασφάλειας. Παρά το γεγονός ότι κάθε κράτος εδραιώθηκε πάνω στη μαζική βία απέναντι στις τοπικές κοινότητες των κατοπινών εδαφών του, παρότι ιστορικά η γέννηση της κρατικής εξουσίας και του προηγμένου πολιτισμού γενίκευσε την εκμετάλλευση και την καταπίεση σε πρωτόγνωρα για την ανθρωπότητα επίπεδα, ο μύθος του κοινωνικού συμβολαίου επιβιώνει μαζί με άλλα γνωστά ιδεολογικά δεκανίκια του φιλελευθερισμού όπως η άποψη ότι η φτώχεια οφείλεται στην ανικανότητα των φτωχών να κάνουν τις σωστές επιλογές σε έναν ελεύθερο κόσμο ίσων ευκαιριών.

Ο μετριασμός λοιπόν της τρωτότητας της ζωής αποτελεί το βασικό ιδεολογικό παραμύθι του κράτους για να εξασφαλίζει την κοινωνική υποταγή. Όπως επισημαίνει ο Μπάουμαν, τα σύγχρονα κράτη οφείλουν, αντιγράφοντας τη μεθοδολογία της αγοράς, να δημιουργούν «ζήτηση» για τις δικές τους υπηρεσίες· και το πετυχαίνουν μέσω της κυβερνητικής προπαγάνδας – ενός είδους κρατικής «διαφήμισης». Όπως λοιπόν η αγορά δημιουργεί διαρκώς πλαστές ανάγκες (ζήτηση) για να μπορέσει έπειτα να τις ικανοποιεί με την προσφορά των προϊόντων της, το κράτος πρέπει να συντηρεί διαρκώς το αίτημα των πολιτών του για προστασία. Το ερώτημα είναι προστασία από τι; Αυτό καλούνται κάθε τόσο να απαντούν οι διαχειριστές του.

2. Από το «κράτος-πρόνοιας» στο κράτος «ποινικού δικαίου»[1]: οι μεταμορφώσεις της κοινωνικής υποταγής
Η καπιταλιστική αναδιάρθρωση των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα δρομολόγησε μια διαδικασία θεσμικής (κρατικής) κατάργησης των εργατικών κεκτημένων. Προκειμένου να διασώσει το κεφάλαιο από τις κρίσεις της ελεύθερης αγοράς και τις ισχυρές πιέσεις των εργατικών διεκδικήσεων, το δυτικό κράτος επιτέθηκε με σφοδρότητα στην εργατική τάξη «απελευθερώνοντας» την αγορά εργασίας από τα κρατικά μέτρα ρύθμισης της σχέσης εργαζόμενου-εργοδότη. Καταργώντας τις προ- και μεταπολεμικές εργατικές κατακτήσεις και κατοχυρώνοντας νομικά το δικαίωμα των αφεντικών να κινούνται ευέλικτα ανάλογα με τις ανάγκες τους, το κράτος απάλλαξε την αστική του τάξη από τα βάρη της δικής της κρίσης. Ούτε σε μας αρέσουν οι μαζικές απολύσεις και η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, είπε το κράτος στους πολίτες του, αλλά σε συνθήκες κρίσης είναι ο μόνος τρόπος για να επιστρέψει η ανάπτυξη. Και κάπως έτσι, ο 21ος αιώνας βρήκε τη δυτική εργατική τάξη να δουλεύει περισσότερο για λιγότερα λεφτά.

Η φούσκα του «κράτους-πρόνοιας» δηλαδή της μορφής κρατικής διακυβέρνησης που βασιζόταν στις κρατικές εγγυήσεις για αυξημένο εργατικό κόστος (υψηλότεροι μισθοί, σταθερή απασχόληση, ασφάλιση, συνδικαλιστική προστασία) προς όφελος συγκεκριμένων εργατικών στρωμάτων των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών κρατών (βλ. βιομηχανικοί εργάτες), έσκασε κάπου στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Μαζί του τελείωσε και το κεινσιανό παραμύθι της κρατικής προστασίας απέναντι στις δυνάμεις της αγοράς.

Στις μέρες μας, κανένα συστημικό οικονομικό ιδεολόγημα δεν μπορεί να πείσει ότι το κράτος θέλει και μπορεί να βάλει φρένο στη μόνιμη κρίση του καπιταλισμού. Όλο και περισσότεροι προλετάριοι αντιλαμβάνονται το κράτος ως ένα παράσιτο που ζητάει φόρους με αντάλλαγμα το απόλυτο τίποτα. Οι τιμές στα αγαθά ανεβαίνουν, το ρεύμα και το νερό ιδιωτικοποιούνται, η στέγαση γίνεται πολυτέλεια και η εργασία γίνεται ευέλικτη μόνο για τα αφεντικά. Η αβεβαιότητα επιστρέφει στις φαντασμένες δυτικές κοινωνίες και οδηγεί σε μαζική απόσυρση του πληθυσμού από τη θεσμοθετημένη πολιτική. Οι σύγχρονες προλεταριακές εξεγέρσεις και η πρωτόγνωρη εκλογική αποχή σε διεθνές επίπεδο αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Με λίγα λόγια, στις μέρες μας η ευρεία κοινωνική συναίνεση στην κρατική εξουσία έχει υποχωρήσει σε σχέση με τις δεκαετίες ’40-’70. Η «ζήτηση» των κρατικών υπηρεσιών βρίσκεται σε ύφεση.

Ταυτόχρονα με την κατάργηση των όποιων προνοιακών υπηρεσιών το σύγχρονο κράτος ενισχύει την ποινική του παρέμβαση[2]. Από τη μια, αυστηροποιεί τα κριτήρια για την παροχή επιδομάτων και την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες. Από την άλλη, αυστηροποιεί τις ποινές για τους μικροπαραβάτες και ποινικοποιεί περαιτέρω τις μορφές της συλλογικής δράσης. Κυνηγάει με λύσσα τη μικροπαραβατικότητα όσο η μαφία του πλουτίζει από τα δημόσια έργα, τη νύχτα και το ναρκεμπόριο, και αυξάνει τις προσλήψεις και τη χρηματοδότηση των σωμάτων ασφαλείας ενώ κυνηγάει το πολιτικά οργανωμένο τμήμα του προλεταριάτου. Η παραβατικότητα των απόκληρων και τα σπασμένα μάρμαρα των εξεγερμένων είναι το φανταχτερό περιτύλιγμα της επικαιροποιημένης κρατικής ιδεολογίας παγκοσμίως.

Χωρίς λοιπόν τα προσχήματα του «κράτους-πρόνοιας», κι επειδή δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι προσφέρει το απόλυτο τίποτα στους εξαγριωμένους φορολογούμενούς του, το κράτος διακηρύττει ότι μπορεί τουλάχιστον να τους προσφέρει ασφάλεια. Για να το πετύχει αυτό στρέφει τη διαφημιστική του καμπάνια στο πεδίο της τάξης και στοχοποιεί συγκεκριμένα κοινωνικά τμήματα (μετανάστες, αναρχικοί) που ενσαρκώνουν τον «αποκλίνοντα Άλλο»[3], τη συμβολική φιγούρα του εχθρού της κανονικότητας. Παρουσιάζοντας έτσι τους εχθρούς του ως εχθρούς ολόκληρης της κοινωνίας, λανσάρει ένα νέο είδος ανασφάλειας που απειλεί μια αφηρημένη κανονικότητα, εντός της οποίας η κοινωνία μετατρέπεται σε φυτώριο κανονικοποιημένων υποκειμένων που δίνουν τη συγκατάθεσή τους στην ίδια τους την εκμετάλλευση.

3. Το ελληνικό κράτος
Δανειζόμενοι την ανάλυση του Henri Weber[4] για τη βαρύτητα της θρησκείας στη συγκρότηση του ιταλικού κράτους, μπορούμε να πούμε ότι στο σύντομο διάστημα ύπαρξής του το ελληνικό κράτος κατάφερε να ενσωματώσει πολιτισμικά ετερογενείς πληθυσμούς, με κύριο ενοποιητικό παράγοντα τη χριστιανική ταυτότητα. Αντίθετα με τις περιπτώσεις δυτικών κρατών όπως η Γαλλία, οι στενοί ιστορικοί δεσμοί του ελληνικού κράτους με την εκκλησία τα χρόνια της συγκρότησής του φανερώνει μια ιστορική αδυναμία που εξηγεί εν μέρει τη βαρύτητα αρχαϊσμών, όπως το πελατειακό σύστημα, που επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας ως βασικοί μηχανισμοί διαχείρισής της εξουσίας. Όπως οι παλιοί άρχοντες και οι πατριάρχες έτσι και όσοι σήμερα μοιράζονται κάποια ποσοστά εξουσίας (βουλευτές, κρατικοί λειτουργοί, επιχειρηματίες, παπάδες κλπ.) «συγκροτούν δεσμούς ανάμεσα στον ‘ευεργέτη’ και τον ‘υπόχρεο’ στη βάση μιας σχέσης προσωπικής προστασίας-υποτέλειας, ξεπερνώντας τις διοικητικές και νομικές σχέσεις», με αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας «υπο-διοικούμενης χώρας με μια γιγαντιαία γραφειοκρατία και μια απαράμιλλη αλληλοδιείσδυση ανάμεσα στο κυρίαρχο κόμμα και τον μηχανισμό τους κράτους».

Έτσι, μέσα στα σχεδόν 50 χρόνια εναλλαγής της εξουσίας ανάμεσα σε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, οι δύο βασικοί διαχειριστές του κρατικού μηχανισμού έχουν γίνει συνώνυμα της διαφθοράς, της αναποτελεσματικότητας και του παρασιτισμού· και μαζί με αυτούς, το ίδιο το ελληνικό κράτος έχει μετατραπεί σε συνώνυμο της κακοδιαχείρισης και της ευνοιοκρατίας. Μετά το κλείσιμο του πασοκικού κουμπαρά και το τέλος των περιόδων οικονομικής ανάπτυξης των δύο προηγούμενων δεκαετιών, η καπιταλιστική κρίση και η επιβολή των μνημονίων προκάλεσε κρίση στο ίδιο το κομματικο-πολιτικό σύστημα, γεγονός που αποτυπώνεται καθαρά στις πρόσφατες συγκυβερνήσεις και τη μαζική εκλογική αποχή.

Η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να έσωσε το τομάρι του κράτους και να επέτρεψε (στα πλαίσια του παιχνιδιού της κυβερνητικής φθοράς) στη ΝΔ να επιτύχει την αυτοδυναμία στις πρόσφατες εκλογές. Παρά ταύτα, δεν κατάφερε να επιλύσει την πολιτική κρίση που αποτυπώνεται στη διάβρωση της λαϊκής εμπιστοσύνης προς την κρατική εξουσία. Η κρατική υπερηφάνεια δεν αναστηλώθηκε ούτε με το ροζ της αριστεράς και της προόδου. Με 42% αποχή στις εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου του 2019, το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να υπερηφανεύεται ότι απολαμβάνει ευρεία κοινωνική συναίνεση. Ιδιαίτερα αν σκεφτούμε ότι από το 1981 όπου η αποχή ανερχόταν σε 21,39%[5], ο ελληνικός κοινοβουλευτισμός κατάφερε να διπλασιάσει τα ποσοστά της μέσα σε τέσσερις δεκαετίες.

Το κομματικό σύστημα και οι θεσμοί του φυσικά και δεν απειλούνται όσο το εγχώριο ταξικό κίνημα βρίσκεται σε ύφεση. Το ελληνικό κράτος δεν καταρρέει. Βιώνει όμως τρομερές απώλειες στην πελατεία του. Αν το θεμέλιο της αστικής δημοκρατίας -οι εκλογές- βρίσκεται σε κρίση τότε βρίσκεται σε κρίση η ίδια η αστική δημοκρατία. Αν ο βασικός πολιτικός μηχανισμός αναπαραγωγής του αστικού κράτους -οι εκλογές- απορρίπτεται από >40% των πολιτών του, σημαίνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αρνείται να δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στο ίδιο το κράτος.

Σήμερα, με τον κουμπαρά να έχει σπάσει από καιρό, η ΝΔ δεν θέλει να ταΐσει τις μάζες με άρτο αλλά μόνο με θέαμα. Όπως δήλωσε άλλωστε και ο Άδωνις, με 200 ευρώ επιβιώνεις, «το είπε και μια μελέτη»[6]. Χαμογελώντας λοιπόν με την αποτυχία της στρατηγικής της ταξικής κολακείας του ΣΥΡΙΖΑ, η ΝΔ επιλέγει να παίξει το χαρτί της ασφάλειας που αποτελεί το πλέον ασφαλές διαταξικό ψυχαγωγικό προϊόν (ιδιαίτερα σε περιόδους που αδυνατείς να αμβλύνεις την ταξική σύγκρουση με κρατικό χρήμα). Έτσι, πέρα από την κατάργηση των «μπολσεβίκικων» φόρων, στήριξε την προεκλογική της εκστρατεία στη βία: κήρυξη πολέμου ενάντια στους αναρχικούς και τους μετανάστες και ζεστό χρήμα στον στρατό και στην αστυνομία. Ο Πρετεντέρης έχει απόλυτο δίκιο όταν λέει ότι τα 2 εκατομμύρια που την ψήφισαν δεν ζήτησαν κοινωνικό επίδομα ούτε φιλεργατικά μέτρα[7]. Ζήτησαν από τη μία φοροελαφρύνσεις κι από την άλλη το πιο λαμπερό προϊόν που τους διαφήμισε: μια περιπέτεια που θα τους καθηλώσει στις οθόνες τους.

4. Η νέα κρατική περιπέτεια
Δημιουργώντας την απαραίτητη ζήτηση προεκλογικά, η ΝΔ πέρασε στην προσφορά με την ανάληψη των κυβερνητικών πόστων, παραδίδοντας στο κοινό της ένα ολόφρεσκο φιλμ κρατικού ρεαλισμού. Με τις επιχειρήσεις ενάντια στους μετανάστες και τους αναρχικούς, οι ψηφοφόροι είδαν στις οθόνες τους μια κρατική τηλεοπτική σειρά που υπόσχεται να ικανοποιήσει την ανάγκη τους για βία και να δώσει ενδιαφέρον στη μιζέρια της καθημερινότητας. Οι χουντοσυνταξιούχοι που σαπίζουν στα καφενεία, οι αλλοτριωμένοι μεσήλικες που πλήττουν χωρίς τηλεόραση, τα ματσοεθνίκια των εργατικών στρωμάτων που ονειρεύονται να γίνουν αφεντικά, όλοι αυτοί βρίσκουν στο πρόσωπο των τραγικών ηρώων του δόγματος «νόμος και τάξη» τον εχθρό που τόσο έχουν ανάγκη για να ξεχνάνε την αμάθεια και τη θρασυδειλία τους. Κι όσο πιο ανοίκειος είναι ο εχθρός τόσο πιο ισχυρό το άλλοθι για τον κανιβαλισμό τους.

Με τους εκαμίτες να εφορμούν α λα CSI σε κατειλημμένα σπίτια και τα ΜΑΤ να βασανίζουν ανθρώπους στα Εξάρχεια, η κυβέρνηση δείχνει με απτές κινήσεις πως επιτελείται η κάθαρση από τους εχθρούς της κανονικότητας. Και το εκλογικό κοινό, εξαρτημένο από το τοξικό μιντιακό θέαμα, κάθεται αναπαυτικά και χαμογελάει. Επιβεβαιώνεται έτσι για άλλη μια φορά ότι στην κοινωνία του θεάματος το κράτος πρέπει κάθε τόσο να μετατρέπεται σε εταιρεία παραγωγής με την εργολαβική συνδρομή των μίντια. Εκείνο βάζει το σενάριο και τους πρωταγωνιστές, και τα μίντια αναλαμβάνουν τα γυρίσματα.

Η εκστρατεία του κράτους ακολουθεί αυτό που ο Franco ‘Bifo’ Berardi περιγράφει ως «στρατηγική της προσομοίωσης»[8]: διασπείρει στερεοτυπικά ψέματα για τις Καταλήψεις, κατασκευάζει πολεμικά σενάρια και τα προβάλει «στην οθόνη των μαζικών φαντασιώσεων». Η κατασταλτική παράσταση Χρυσοχοϊδη επιβεβαιώνει ότι το κράτος στοχευμένα επενδύει και κερδίζει στο πεδίο του φανταστικού. Κι έχοντας κατακτήσει αυτό το πεδίο «μπορεί να καλπάσει αχαλίνωτο επιδεικνύοντας πρωτοφανή βία και αυταρχική αλαζονεία».

Ο πόλεμος λοιπόν μεταφέρεται στο πεδίο των φαντασιώσεων όπου τραγικός ήρωας είναι ο «αποκλίνων Άλλος», με τους μετανάστες και τους αναρχικούς να αποτελούν αντίστοιχα την κοινωνική και την πολιτική εκδοχή του. Οι μεν έρχονται από αλλού και ενσαρκώνουν την απτή προσωποποίηση της καπιταλιστικής εξαθλίωσης που ενοχλεί τον αστό από σιχαμάρα και τον μικροαστό γιατί του θυμίζει τη δική του τρωτότητα απέναντι στο σύστημα. Οι δε επιτίθενται σε ότι συνιστά το υπάρχον. Αμφισβητούν τις αξίες της μισθωτής εργασίας, του κοινοβουλευτισμού, της εθνικής συνείδησης, της πατριαρχικής παράδοσης. Με την επίθεση εναντίον τους το κράτος δεν διώκει πολίτεςαλλά συμβολικές φιγούρες δαιμόνων που το ίδιο έχει κατασκευάσει[9].

Τέλος, το δόγμα «νόμος και τάξη» είναι ζήτημα αποτελεσματικότητας και διαχείρισης πόρων:

(α) Σε αντίθεση με την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης η εκκένωση μιας Κατάληψης είναι αποτελεσματική. Δείχνει ότι οι κρατικοί μηχανισμοί δουλεύουν και μπορούν να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους. Αποπροσανατολίζει την προσοχή από την ερήμωση των γειτονιών από το gentrification και το airbnb, και δαιμονοποιεί την κατάληψη άδειων κτιρίων από νέους προλετάριους που διεκδικούν μαχητικά το δικαίωμα στη στέγαση και τη συλλογική ζωή. Με τις εκκενώσεις Καταλήψεων λοιπόν το κράτος μεταφέρει τις ανησυχίες των πολιτών σε μια πιο ασφαλή τηλεθεαματική περιοχή όπου «η τρομερή ισχύς και η χαλύβδινη αποφασιστικότητα των κυβερνώντων μπορεί να επιδεικνύεται αποτελεσματικά προς θαυμασμό του κοινού»[10].

(β) Η εκκένωση μιας Κατάληψης αποτελεί επίσης διαφήμιση των κρατικών υπηρεσιών με πολύ μικρότερο οικονομικό κόστος: μερικές διμοιρίες και πολλή δημοσιότητα που παρέχεται δωρεάν από τους φίλους καναλάρχες. Αντίθετα, ένας πόλεμος (λέμε τώρα) απέναντι στη μαφία και την εργοδοτική αυθαιρεσία θα απαιτούσε αρκετά περισσότερους πόρους ως προς τα χρήματα και το κρατικό προσωπικό που θα δέσμευε. Άσε που κάτι τέτοιο θα έφερνε την κυβέρνηση αντιμέτωπη με το κεφάλαιο και το ίδιο της το προσωπικό που πλουτίζει από τη μαφιόζικη επιχειρηματικότητα. Αντίθετα, ο ξεριζωμός μεταναστών από το σπίτι τους και οι μάχες με καταληψίες διαφημίζουν δωρεάν τη σιδηρά πυγμή της δημοκρατίας και ταυτόχρονα χρηματοδοτούν τα κανάλια με λίγη παραπάνω τηλεθέαση. Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.

5. Ο Δεκέμβρης στο απόσπασμα
Η επιλογή του κράτους να τοποθετήσει τον ελευθεριακό χώρο στο κέντρο της καταστολής δεν είναι τυχαία. Αντιθέτως, κουβαλάει ένα ισχυρό συμβολισμό. Η κατασταλτική εκστρατεία του Χρυσοχοίδη αποτελεί το γκράντε επεισόδιο μιας διαδικασίας αντεπίθεσης του κράτους ενάντια στην εξεγερσιακή κληρονομιά του Δεκέμβρη του ’08 και στην πολύχρονη μαχητικότητα του ελευθεριακού χώρου. Τα τελευταία δέκα χρόνια το εγχώριο ελευθεριακό κίνημα έχει «εκθέσει» τη χώρα διεθνώς. Από μια μικρή χώρα γνωστή μόνο για τις παραλίες, την Ακρόπολη και τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ, ο Δεκέμβρης του ’08 και όσα ακολούθησαν την έκαναν εξίσου γνωστή ως μια χώρα με χιλιάδες αναρχικούς και ένα από τα μαχητικότερα αντιφασιστικά κινήματα παγκοσμίως[11]. Σήμερα λοιπόν, η Ελλάδα είναι επίσης γνωστή ως η «χώρα των Εξαρχείων».

Ο «νόμος και η τάξη» στήνει στο απόσπασμα μια ολόκληρη δεκαετία, τη δεκαετία του Δεκέμβρη (όσο μπορούμε να την ορίσουμε συνεκτικά ως «δεκαετία») και τον πραγματικό ή συμβολικό πρωταγωνιστή της, τον ελευθεριακό χώρο· εκείνους και εκείνες που αρνούνται πεισματικά να συμμετάσχουν στο πεδίο της θεσμοθετημένης πολιτικής και ιδιαίτερα εκείνο το οργανωμένο τμήμα τους που δεν σταμάτησε να επιστρέφει τη βία στο κράτος και τους φασίστες, και να αναπτύσσει μικρούς αλλά μαχητικούς εργατικούς αγώνες, αμφισβητώντας (άκουσον-άκουσον) ακόμα και την στοιχειώδη ευγένεια των κομματικών συνδικάτων.

Μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη ο ελευθεριακός χώρος έγινε μια ορατή κοινότητα με πανελλαδική εμβέλεια. Από το 2008 μέχρι το 2017, εμφανίστηκαν πάνω από 70 καταλήψεις και αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι σε περισσότερες από 20 πόλεις της χώρας[12]. Μέσα σε μία δεκαετία, ο ελευθεριακός χώρος πέτυχε εντυπωσιακή πληθυσμιακή και εδαφική διεύρυνση, η εκδοτική του δραστηριότητα άνθισε, η οργάνωσή του στο εργατικό πεδίο ρίζωσε και η ελευθεριακή σκέψη κοινωνικοποιήθηκε σε πρωτόγνωρα επίπεδα για την ιστορία του κινήματος στην Ελλάδα.

Στην αντίπερα όχθη, η άλλοτε ένδοξη (αλλά πάντοτε ελέγξιμη) εξωκοινοβουλευτική αριστερά βιώνει την απόλυτη παρακμή. Όσο ο ελευθεριακός χώρος οικοδομεί κοινότητες μαζί με τα πιο δημιουργικά και μαχητικά τμήματα της προλεταριοποιημένης νεολαίας, αυτή κατεβαίνει στις εκλογές. Και το χειρότερο, στερημένη από φαντασία, ένα τμήμα της κοπιάρει τους αναρχικούς κι ένα άλλο το ΚΚΕ. Το κράτος δεν έχει πλέον τίποτα να φοβηθεί απ’ αυτήν πέρα ίσως από ένα δίκτυο μαχητικών δημοσιογράφων της.

Η κρατική αντεπίθεση ενάντια στις κατακτήσεις του Δεκέμβρη εγκαινιάστηκε από την κυβέρνηση Σαμαρά (2012-2015) όταν με στρατηγό τον Δένδια επιτέθηκε στον ελευθεριακό χώρο και στους μετανάστες με τις πρώτες «μετα-δεκεμβριανές» εκκενώσεις καταλήψεων και τον Ξένιο Δία. Λίγα χρόνια μετά θα ερχόταν η περίοδος των αριστερών εκκενώσεων, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ θα άδειαζε πολιτισμένα πολλές καταλήψεις συμπεριλαμβανομένης και της κατάληψης Ματρόζου στο Κουκάκι[13]. Όπως άλλωστε συνάγουμε κι από τις πρόσφατες δηλώσεις Τσίπρα στον Παπαδάκη, η μόνη διαφορά της αριστερής καταστολής είναι ότι δεν συνοδεύεται από σόου[14]. Εντούτοις, δεν αξίζει να υποβιβάσουμε τη σημασία της συριζαίικης κρατικής καταστολής ταυτίζοντάς την με το «νόμος και τάξη» της ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ πούλησε κοινωνικό κράτος, όχι κράτος καταστολής. Οι εκκενώσεις ήταν γι’ αυτόν ένας τακτικός ελιγμός-απάντηση στις εκ δεξιών επιθέσεις περί συγκάλυψης της ανομίας. Αντίθετα, η φετινή κατασταλτική εκστρατεία της ΝΔ αποτελεί βασικό πυλώνα της κυβερνητικής στρατηγικής της. Οι εκκενώσεις του Μητσοτάκη είναι η εικονική επιτέλεση των προεκλογικών του υποσχέσεων.

Η ΝΔ έχει υπολογίσει το κόστος της εκστρατείας της. Γνωρίζει ότι αυτή η βαλίτσα μπορεί να πάει μακριά. Η πόλωση που προκαλεί μπορεί να οδηγήσει σε άλλον ένα νεκρό αναρχικό με ότι αυτό συνεπάγεται (αν και ένας νεκρός μπάτσος θα τη βόλευε περισσότερο). Φαίνεται όμως ότι προτιμάει να πάρει το ρίσκο να διαχειριστεί μια τέτοια κρίση κανονικότητας προκειμένου να καλοπιάσει τους ψηφοφόρους της, παρά να προσπαθεί να τους πείσει ότι είναι ικανή να διασφαλίσει μια αφηρημένη κανονικότητα απέναντι στις κρίσεις της αγοράς και τους εγκλωβισμένους μετανάστες.

6. Εμείς
Όλοι και όλες εμείς, ο ελευθεριακός χώρος, ανήκουμε στο σύγχρονο ευέλικτο προλεταριάτο που πουλάει τον χρόνο του για τα ψίχουλα του κεφαλαίου. Ζούμε πετσοκομμένες ζωές όπως και οι εργασιακές μας διαδρομές. Η σύγχρονη αποκέντρωση της εργασίας δεν μας επιτρέπει να συναντιόμαστε σαν εργάτες στον ίδιο εργασιακό χώρο και να διεκδικούμε με θεσμική κάλυψη. Τα διαφορετικά προγράμματα που μας επιβάλλουν τα αφεντικά και το κράτος μας αναγκάζουν να ζούμε διαχωρισμένες καθημερινότητες, με διαφορετικά ωράρια, διαφορετικές προτεραιότητες και διαφορετικά διαστήματα μη εργάσιμου χρόνου. Δυσκολευόμαστε όχι μόνο να βρούμε ώρες για συνέλευση αλλά και για να κάνουμε παρέα.

Ο σύγχρονος καπιταλισμός μας ωθεί ακόμα περισσότερο στον ατομικισμό. Μας εμποδίζει να αναπαραχθούμε ως συλλογικό υποκείμενο στην εργασία και στην κοινωνική αναπαραγωγή. Έτσι το βασικό πεδίο στο οποίο μπορούμε να συγκροτήσουμε τη συλλογική μας ύπαρξη είναι η εξέγερση[15]. Και δεν εννοούμε μόνο την εξέγερση με τη στενή έννοια αλλά την εξέγερση ως σύνολο πρακτικών αντίστασης στο κυρίαρχο μοντέλο ζωής. Οι Καταλήψεις είναι χώροι ανάπτυξης της εξεγερσιακής κοινωνικότητας και της ρουτίνας της που παρά τα χίλια προβλήματά της είναι πολύτιμη ενάντια στην κατάθλιψη της καθημερινότητας.

Οι Καταλήψεις όμως δεν προσφέρουν απλά έναν χωροχρόνο στοιχειώδους ελευθερίας στις κοινότητες που τις διαχειρίζονται. Συνδέονται με ευρύτερες κοινότητες καταπιεσμένων και κάνουν ορατή την επεκτασιμότητα της εξωθεσμικής οργάνωσης της κοινωνικής βάσης. Οι Καταλήψεις έχουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται και να εδαφικοποιούν τη δράση μαχητικών κοινοτήτων στον αστικό ιστό. Κοινωνικοποιούν την εξεγερσιακότητα στις γειτονιές και βάζουν σε πιλοτική εφαρμογή ένα άλλο μοντέλο αγώνα και ζωής, ελκυστικό στα κοινωνικά τμήματα που αποσύρονται από την θεσμοθετημένη πολιτική. Αυτά τα πληθυσμιακά απόβλητα του κράτους βρίσκουν στον ελευθεριακό χώρο έναν συγγενή που φέρει στο DNA του γνώριμα στοιχεία όπως η αυτοοργάνωση, η λαϊκή επινοητικότητα, η συντροφικότητα και η μαχητικότητα στην υπηρεσία του δικαίου.

Ο ελευθεριακός χώρος δεν είναι ένα ιδεολογικό ρεύμα που αναζητά την πνευματική του αυτάρκεια σε νησίδες ελευθερίας· αντιθέτως, είναι ένα πολιτικά οργανωμένο τμήμα του προλεταριάτου. Είναι μια μορφή πολιτικής υποκειμενικότητας[16] (ένα σύνολο αντιλήψεων, πρακτικών και οργανωτικών δομών που αναπτύσσονται μέσα στην ταξική πάλη) που αναζητά λυσσασμένα άλλες υποκειμενικότητες της τάξης, σαν μια φυλή που περιμένει τους αδερφούς της να στείλουν σινιάλα καπνού. Βρίσκεται στο ίδιο στρατόπεδο με τους μετανάστες, τους ευέλικτους εργαζόμενους, τους επισφαλείς φοιτητές, τους δρομίσιους χιπ-χοπάδες, τους αντιφασίστες οπαδούς, τις εδαφικοποιημένες κοινότητες αγώνα των αστικών γειτονιών. Το στρατόπεδο δεν είναι ομοιογενές (ποιος το ζήτησε άλλωστε) αλλά οι κοινότητές του επιβιώνουν σε αλληλεξάρτηση.

Η καταστολή του ελευθεριακού χώρου είναι μια προσπάθεια κανονικοποίησης της πολιτικής συμπεριφοράς που συνοδεύει ευρύτερα την κανονικοποίηση της εργατικής και της πολιτισμικής συμπεριφοράς της εγχώριας νεολαίας. Στόχος του κράτους είναι η άμεση διαμόρφωση μιας κοινής αναγνώρισης των νέων ορίων εντός των οποίων θα ασκείται στο εξής η κοινωνική ανυπακοή και η εξωθεσμική πολιτική. Τα νέα αυτά όρια αναδιαμορφώνουν την πολυμορφία της αντίστασης: τέρμα οι Καταλήψεις, η προλεταριακή βία και ο κομμουνισμός της καθημερινής ζωής. Από’ δω και πέρα θα το κάνετε όπως η αριστερά. Εκλογές, πασιφισμός και ντουντούκες.

Με τον νόμο και την τάξη λοιπόν το κράτος δεν επιτίθεται μόνο «στους αναρχικούς» αλλά σε κάθε υποκειμενικότητα που εμφανίζεται ως τέτοια, με τη μορφή δηλαδή μιας κοινότητας που διεκδικεί ορατότητα. Η μόνη διαφορά της επίθεσης ενάντια στον ελευθεριακό χώρο είναι ότι επισημοποιείται ως επίθεση.

7. …το πρόβλημα της χώρας
Όταν το ίδιο το κράτος σπεύδει να διακηρύξει έναν πόλεμο σημαίνει ότι θέλει να παρουσιάσει κι έναν βασικό εχθρό· και ο ελευθεριακός χώρος είναι ο διακηρυγμένος νούμερο-ένα εσωτερικός εχθρός του γιατί αντιπροσωπεύει τον πολλαπλασιασμό ενός νέου τύπου πολιτικού υποκειμένου (για τη μεταπολιτευτική Ελλάδα) που δεν αποδέχεται ούτε τα αφομοιωμένα συνδικάτα ως παράγοντα διαμεσολάβησης ούτε τον θεσμικό συμβιβασμό της αριστεράς και την πρόσδεσή της στον εθνικό κορμό[17]. Αν οι οργανώσεις της αριστεράς αντιμετωπίζονταν ως «αιρετικές» για την ιερότητα του ελληνικού έθνους-κράτους, οι κοινότητες του ελευθεριακού χώρου είναι ο ίδιος ο αντίχριστος.

Ο ελευθεριακός χώρος είναι πρόβλημα γιατί αμφισβητεί το μονοπώλιο της κρατικής βίας, παίρνει κυριολεκτικά στα χέρια του τον αντιφασιστικό αγώνα και συνδέεται πολιτισμικά με όλο και μεγαλύτερα τμήματα της προλεταριοποιημένης νεολαίας. Μπορεί η κοινωνική του οργάνωση να μην έχει κοινωνικοποιηθεί σε βαθμό που θα την καθιστούσε πραγματική απειλή, αρκεί όμως που είναι ορατή για να κηρυχθεί ο μεγαλύτερος εσωτερικός εχθρός· αρκεί που είναι ικανή να αποσταθεροποιεί την κανονικότητα.

Απέναντι λοιπόν σε μια κανονικότητα που πετάει τους νέους προλετάριους στην ανεργία[18] και κάνει κουρελόχαρτα τις συμβάσεις εργασίας με πάνω από το 50% των νέων συμβάσεων να είναι σε καθεστώς ευέλικτης εκμετάλλευσης[19]· που σκοτώνει 18 ντελιβεράδες σε 2,5 χρόνια[20] και 11 φτωχοδιάβολους απ’ το κρύο μέσα σε ένα χειμώνα[21]· που επιτρέπει στον Πορτοσάλτε να ζητάει πνιγμένους μετανάστες[22] ενώ καταδικάζει αγωνιστές για tweet[23]· που κρατάει την Ελλάδα τη 2η χώρα με τις μεγαλύτερες δαπάνες σε πολεμικό εξοπλισμό στο ΝΑΤΟ με 2,4% του ΑΕΠ[24] και ταΐζει τους παπάδες με 200 εκ. ευρώ ετησίως[25]· που υποδέχεται γονυπετώς 30 εκ. τουρίστες και χαρίζει 18 δις στο τουριστικό κεφάλαιο και στους εισοδηματίες airbnbάδες[26]· μαζί με τους εξεγερμένους μετανάστες είμαστε υπερήφανα το πρόβλημα της χώρας.

Σημειώσεις:

[1] Bauman, Z., Σπαταλημένες ζωές, Κατάρτι. σ. 113.

[2] Ό.π.

[3] Ό.π, σ. 93-94.

[4] Weber, H., ‘Εν αρχή ην ο Γκράμσι’, στο AUTONOMIA: απόψεις αγώνες, μαρτυρίες των Ιταλών Αυτόνομων (1970-1980), Λέσχη Κατασκόπων, 2010, σ. 122-139.

[5]https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B2%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%...ini-1.

[6] Δήλωση στο OPEN, 4/1/20, https://tvxs.gr/news/ellada/o-adonis-georgiadis-eipe-exei-kapoios-200-eyro-ton-mina-eisodima-mporei-na-epibionei.

[7] Πρετεντέρης, Γ., «Μέλλον», Τα Νέα, 27/10/19, https://tvxs.gr/news/ellada/pretenteris-o-mitsotakis-yposxethike-mono-oti-tha-edioxne-ton-syriza-kai-ekane

[8] Bifo, ‘Ανατομία της Αυτονομίας’, στο AUTONOMIA, ό.π., σ. 188.

[9] Bifo, ό.π, σ. 194.

[10] Bauman, ό.π, σ. 91.

[11] Στη δική του εκστρατεία ενάντια στις καταλήψεις (2013) ο Δένδιας δήλωνε ότι ο ελευθεριακός χώρος καταστρέφει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό [https://sepik.net/dogma-nomos-ke-taxi-apo-dendia-stin-kifisia/].

[12] Δική μας καταγραφή.

[13] Βλ. https://athens.indymedia.org/post/1599361/.

[14] https://www.efsyn.gr/politiki/antipoliteysi/224319_tsipras-kai-emeis-adeiasame-katalipseis-alla-den-stiname-sooy.

[15] Calderon, J. A. & P. L. Calle, ‘Recomposition du capitalisme et résistances d’ouvriers précaires. Le cas espagnol’ στο Beroud, S. & P. Bouffartigue (ed.), Quand le travail se précarise quelles résistances collectives ?, La dispute, 2009, σ. 285.

[16] Βλ. Bologna, S., ‘Η φυλή των τυφλοπόντικων’, στο AUTONOMIA, ό.π, σ. 72-115.

[17] Βλ. Bifo, ό.π, σ. 172.

[18] ΕΛΣΤΑΤ, «Έρευνα εργατικού δυναμικού», Νοέμβριος 2019, https://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SJO02.

[19] ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, «Η ελληνική οικονομία και απασχόληση», Ετήσια έκθεση 2018, https://www.inegsee.gr/ekdosi/etisia-ekthesi-2018-ine-gsee-i-elliniki-ikonomia-ke-i-apascholisi/.

[20] http://dianomeisthess.blogspot.com/2019/09/.

[21] 1 νεκρός από φωτιά σε εγκαταλελειμμένο σπίτι Ξάνθη [https://www.efsyn.gr/node/227862], 2 νεκροί Πακιστανοί από μαγκάλι στο Μεταξουργείο, 4 νεκροί Πακιστανοί από μαγκάλι Καλύβια Αττικής, 4χρονο κορίτσι νεκρό από φωτιά σε παράπηγμα στην Κομοτηνή, 63χρονη νεκρή από κρυοπληξία στην Κέρκυρα [https://www.zarpanews.gr/ta-magkalia-toy-thanatoy-8-nekroi-mesa-se-liges-meres-epeidi-den-eichan-axioprepi-thermansi-photos/], 70χρονος νεκρός από φωτιά σε εγκαταλελειμμένο κτίριο στου Ρέντη [https://www.news247.gr/koinonia/tragodia-stoy-renti-entopistike-nekros-apo-fotia-se-ktirio.7567137.html], 3χρονο κορίτσι νεκρό από φωτιά σε εγκαταλελειμμένο κτίριο στον Πειραιά [https://www.news247.gr/koinonia/tragodia-sto-flegomeno-ktirio-ston-peiraia-vrethike-nekro-paidaki.7558568.html].

[22] https://www.youtube.com/watch?v=Hk4AXf4V-pE.

[23] https://www.news247.gr/koinonia/katadiki-meloys-toy-royvikona-gia-anartisi-sto-facebook.7573152.html [1].

[24] http://worldpopulationreview.com/countries/nato-spending-by-country/.

[25] https://www.lifo.gr/now/greece/214280/oi-misthoi-tis-ekklisias-posa-plironontai-o-arxiepiskopos-oi-mitropolites-kai-oi-klirikoi.

[26] https://m.naftemporiki.gr/story/1546808/me-nea-rekor-kleinei-to-2019-i-elliniki-touristiki-agora.